Als men het in de economie over de 'natuurwetten' heeft, dan is dat gewoonlijk om de concurrentie en de overwinning van de sterkste op te hemelen. De hedendaagse inzichten in het natuurlijke evenwicht zouden er ons echter toe moeten aanzetten om die simplistische visie te wijzigen. Leren uit je situatie, zich aanpassen, samenwerken: de 'principes van het leven' kunnen een inspiratiebron voor nieuwe bedrijfsstrategieën worden.
En als de oplossing voor onze problemen op het vlak van duurzaamheid nu eens voor onze neus lag, in de natuur? In de loop van de evolutie die miljoenen jaar geduurd heeft, hebben levende organismes tal van problemen waarmee ze geconfronteerd werden, opgelost. Ze hebben zich aan alle situaties aangepast. Ze hebben hun voordeel gedaan met de beschikbare grondstoffen, zonder energie te verspillen, zonder grondstoffen uit te putten en zonder te vervuilen. En ze hebben geen patenten aangevraagd! Een prachtige inspiratiebron dus die ons de zuivere technologieën zou kunnen leveren die we nodig hebben.
Om duurzame antwoorden op onze industriële problemen te vinden, moeten we inzicht krijgen in de natuurlijke mechanismen die een enorme verscheidenheid vertonen en die vaak heel sterk van de onze verschillen - dat is de visie van het biomimetisme. Eerlijk gezegd is die aanpak niet helemaal nieuw. Het verhaal gaat dat de Chinezen het papier uitgevonden hebben doordat ze zagen hoe wespen de schors van de moerbeiboom tot pulp kauwden om een nest te bouwen. Vandaag bestuderen wetenschappers het spinrag (dat sterker is dan staal), de kleefpoten van de gekko of de zelfreinigende werking van de lotus om nieuwe materialen met onvermoede eigenschappen te ontwikkelen.
Sommige vorsers gaan nog verder in die redenering en stellen voor om de principes van het leven op de 'economische organismen' toe te passen. Volgens welke regels werkt de natuur? Hoe passen de levende organismen zich aan veranderingen in hun omgeving aan? Hoe beheren ze hun relaties binnen de ecosystemen? En in welke mate kunnen die principes vertaald worden naar de bedrijfswereld?
Strategisch biomimetisme
Het 'strategisch biomimetisme' is een van de thema's waarop Greenloop, een Brussels bedrijf dat adviezen over duurzame ontwikkeling geeft, zich toelegt. Meteen mag Greenloop zich ook een biomimetisch onderzoeksbureau noemen.
"We hebben een methode om bedrijven te begeleiden uitgewerkt waarbij we uitgaan van het principe dat duurzaamheid geen mode, maar een levensnoodzakelijk economisch gegeven is," legt Gaëtan Dartevelle uit, consultant bij Greenloop. "In dat verband werken we zowel op korte als op lange termijn. Op korte termijn zoeken we naar een grotere efficiëntie, energiebesparingen en afvalvermindering. Dat zijn de 'quick wins'. Op lange termijn nemen we het beheer, de organisatie en de visie van het bedrijf onder de loep. We streven ernaar om het bedrijf flexibeler te maken en om zijn aanpassingsvermogen te vergroten zodat het minder blootgesteld is aan risico's."
Greenloop hecht veel belang aan het begrip veerkracht: het vermogen van een ecosysteem om op een dynamische wijze schokken op te vangen. "Ecosystemen slagen erin om te overleven omdat ze verschillende mogelijkheden hebben," gaat Gaëtan Dartevelle voort. "Na een brand bijvoorbeeld herstelt een bos zich met de soorten die de brand overleefd hebben en met zaadjes in de bodem die door de wind of dieren aangevoerd zijn. Het bos zal wellicht niet meer hetzelfde zijn, het zal bepaalde kenmerken niet meer vertonen en er andere bij gekregen hebben, maar het zal wel een nieuw evenwicht vinden. Vertaald naar de economie is de veerkracht het vermogen van bedrijven om een crisis te overleven door hun capaciteit om te innoveren en te investeren te behouden. Dat is een heel interessant model in een onstabiele periode zoals we die vandaag kennen."
"We willen een bedrijf niet onmiddellijk duurzaam maken," voegt zijn collega Dries Maes daaraan toe. "Wat we willen is, dat een bedrijf zelf lessen trekt uit zijn situatie en dat het zich kan aanpassen. En dat vergt nieuwe competenties en een andere organisatie. Vandaag zijn de bedrijven vooral gericht op hun kernactiviteiten en op de efficiënte uitvoering daarvan. De natuur daarentegen werkt met trial and error. Het toeval en de verscheidenheid nemen daar een fundamentele plaats in: men weet nooit op voorhand welke genetische mutatie zal overleven." Een plaats voor het toeval in de bedrijfsstrategie inruimen? Sommige bedrijven doen dat al, 3M of Google bijvoorbeeld. De ontwikkelaars van die bedrijven mogen een deel van hun werktijd besteden om persoonlijke ideeën uit te werken. Een bron van motivering en innovatie waar het bedrijf zijn profijt mee doet.
De mogelijkheden vermenigvuldigen, samenwerken, maar ook op grondstoffen besparen, energie efficiënt gebruiken, afval recycleren: de principes van het leven kunnen tot een twintigtal regels herleid worden, die menselijke organisaties kunnen inspireren. Met de steun van het BIM heeft Greenloop vorig jaar zijn model van strategische begeleiding - op het vlak van het CO-2-beheer - kunnen uittesten. "Dat is een grote stap vooruit. Daardoor konden we onze methode op een concrete manier verfijnen." Het is de bedoeling om het experiment nu naar andere bedrijven uit te breiden.
En als de oplossing voor onze problemen op het vlak van duurzaamheid nu eens voor onze neus lag, in de natuur? In de loop van de evolutie die miljoenen jaar geduurd heeft, hebben levende organismes tal van problemen waarmee ze geconfronteerd werden, opgelost. Ze hebben zich aan alle situaties aangepast. Ze hebben hun voordeel gedaan met de beschikbare grondstoffen, zonder energie te verspillen, zonder grondstoffen uit te putten en zonder te vervuilen. En ze hebben geen patenten aangevraagd! Een prachtige inspiratiebron dus die ons de zuivere technologieën zou kunnen leveren die we nodig hebben. Om duurzame antwoorden op onze industriële problemen te vinden, moeten we inzicht krijgen in de natuurlijke mechanismen die een enorme verscheidenheid vertonen en die vaak heel sterk van de onze verschillen - dat is de visie van het biomimetisme. Eerlijk gezegd is die aanpak niet helemaal nieuw. Het verhaal gaat dat de Chinezen het papier uitgevonden hebben doordat ze zagen hoe wespen de schors van de moerbeiboom tot pulp kauwden om een nest te bouwen. Vandaag bestuderen wetenschappers het spinrag (dat sterker is dan staal), de kleefpoten van de gekko of de zelfreinigende werking van de lotus om nieuwe materialen met onvermoede eigenschappen te ontwikkelen. Sommige vorsers gaan nog verder in die redenering en stellen voor om de principes van het leven op de 'economische organismen' toe te passen. Volgens welke regels werkt de natuur? Hoe passen de levende organismen zich aan veranderingen in hun omgeving aan? Hoe beheren ze hun relaties binnen de ecosystemen? En in welke mate kunnen die principes vertaald worden naar de bedrijfswereld? Strategisch biomimetismeHet 'strategisch biomimetisme' is een van de thema's waarop Greenloop, een Brussels bedrijf dat adviezen over duurzame ontwikkeling geeft, zich toelegt. Meteen mag Greenloop zich ook een biomimetisch onderzoeksbureau noemen. "We hebben een methode om bedrijven te begeleiden uitgewerkt waarbij we uitgaan van het principe dat duurzaamheid geen mode, maar een levensnoodzakelijk economisch gegeven is," legt Gaëtan Dartevelle uit, consultant bij Greenloop. "In dat verband werken we zowel op korte als op lange termijn. Op korte termijn zoeken we naar een grotere efficiëntie, energiebesparingen en afvalvermindering. Dat zijn de 'quick wins'. Op lange termijn nemen we het beheer, de organisatie en de visie van het bedrijf onder de loep. We streven ernaar om het bedrijf flexibeler te maken en om zijn aanpassingsvermogen te vergroten zodat het minder blootgesteld is aan risico's."Greenloop hecht veel belang aan het begrip veerkracht: het vermogen van een ecosysteem om op een dynamische wijze schokken op te vangen. "Ecosystemen slagen erin om te overleven omdat ze verschillende mogelijkheden hebben," gaat Gaëtan Dartevelle voort. "Na een brand bijvoorbeeld herstelt een bos zich met de soorten die de brand overleefd hebben en met zaadjes in de bodem die door de wind of dieren aangevoerd zijn. Het bos zal wellicht niet meer hetzelfde zijn, het zal bepaalde kenmerken niet meer vertonen en er andere bij gekregen hebben, maar het zal wel een nieuw evenwicht vinden. Vertaald naar de economie is de veerkracht het vermogen van bedrijven om een crisis te overleven door hun capaciteit om te innoveren en te investeren te behouden. Dat is een heel interessant model in een onstabiele periode zoals we die vandaag kennen.""We willen een bedrijf niet onmiddellijk duurzaam maken," voegt zijn collega Dries Maes daaraan toe. "Wat we willen is, dat een bedrijf zelf lessen trekt uit zijn situatie en dat het zich kan aanpassen. En dat vergt nieuwe competenties en een andere organisatie. Vandaag zijn de bedrijven vooral gericht op hun kernactiviteiten en op de efficiënte uitvoering daarvan. De natuur daarentegen werkt met trial and error. Het toeval en de verscheidenheid nemen daar een fundamentele plaats in: men weet nooit op voorhand welke genetische mutatie zal overleven." Een plaats voor het toeval in de bedrijfsstrategie inruimen? Sommige bedrijven doen dat al, 3M of Google bijvoorbeeld. De ontwikkelaars van die bedrijven mogen een deel van hun werktijd besteden om persoonlijke ideeën uit te werken. Een bron van motivering en innovatie waar het bedrijf zijn profijt mee doet.De mogelijkheden vermenigvuldigen, samenwerken, maar ook op grondstoffen besparen, energie efficiënt gebruiken, afval recycleren: de principes van het leven kunnen tot een twintigtal regels herleid worden, die menselijke organisaties kunnen inspireren. Met de steun van het BIM heeft Greenloop vorig jaar zijn model van strategische begeleiding - op het vlak van het CO-2-beheer - kunnen uittesten. "Dat is een grote stap vooruit. Daardoor konden we onze methode op een concrete manier verfijnen." Het is de bedoeling om het experiment nu naar andere bedrijven uit te breiden.
