'Ons doel is om in 2027 geen fossiele brandstoffen meer te verbruiken'

De papierfabriek Burgo Ardennes ligt op de grens tussen de gemeentes Virton en Rouvroy en is een belangrijke economische speler in de regio van de Gaume, in het zuiden van België. De onderneming, een dochter van de Italiaanse groep Burgo, is gevestigd op een terrein van 100 hectare en produceert zowel pulp als papier: 400.000 ton papierpulp en 380.000 ton gestreken papier (grafisch en schrijfpapier). Burgo heeft ook een atelier waar het papier in vellen versneden wordt en waar bijna de helft van het personeel aan de slag is. 85 procent van de productie wordt tot vellen versneden, maar dat percentage krimpt. "Hoe langer hoe meer drukkerijen kopen papier op rollen en versnijden het zelf", zegt Dominique Poncelet, algemeen directeur van de fabriek Burgo Ardennes. "De eenheid voor papierpulp bestaat sinds 1963, terwijl de papierproductie pas in 1992 van start ging. Elke dag rijden er 230 trucks de fabriek binnen om die met hout te bevoorraden", voegt hij eraan toe. De papierfabriek ligt centraal in Europa. Vanuit Virton worden de belangrijkste afzetmarkten bediend: Duitsland, Groot-Brittannië, Frankrijk en de Benelux. In 2021 boekte de papierfabriek een omzet van 320 miljoen euro. De onderneming is een van de grootste werkgevers in de Gaume - ze telt 700 medewerkers en geeft daarnaast indirect ook nog eens werk aan bijna 2000 mensen. Men begrijpt dus dat de maatschappelijke verantwoordelijkheid van deze industriële onderneming bijzonder groot is, zowel om het welzijn van de medewerkers te bevorderen als om het milieu te beschermen. Papiertekorten, gebrek aan grondstoffen, inflatie, energiecrisis... Terwijl we nog maar net een reeks elkaar snel opvolgende crisissen als gevolg van de pandemie achter de rug hebben, die nog altijd hun sporen nalaten, zien we de regelgeving voor de ecologische transitie van de Europese economie met een sneltreinvaart op ons afkomen. Daarnaast kan men ook niet om het feit heen dat de vellendruk erop achteruitgaat. Op het moment dat papier een zeldzame grondstof was, hebben heel wat drukkerijen gereageerd door massaal papier op te slaan. "Begin 2022 wou iedereen papier om dat in voorraad te hebben. In september kenden we dan de keerzijde van die beweging met het energieprobleem en de papierprijzen. De toestand was onhoudbaar voor de drukkers", herinnert Dominique Poncelet zich. "In een maand tijd viel alles in mekaar. Na de excessieve vraag naar papier daalde de vraag naar schrijfpapier en grafisch papier met 50 procent." Vandaag is dat nog altijd de situatie. In afwachting dat de drukkerijen hun voorraad opgebruikt hebben, blijven de papierfabrieken produceren. "Vandaag merken we dat niemand het aandurft om zijn papiervoorraad weer op te bouwen. De Europese papiermarkt heeft 40 procent aan productievolume verloren. Heel wat drukkerijen bestellen standaardproducten uit voorraad - dat gebeurt vijf keer meer dan in 2019. De vraag komt hoofdzakelijk uit Duitsland. En in tegenstelling tot andere landen verbruikt Polen op het ogenblik meer dan normaal. De Poolse drukkerijen werken veel voor de rest van Europa. Dat is een opmerkelijk gegeven, de grafische wereld gaat op haar beurt door een fase van verandering", stelt de directeur van Burgo Ardennes vast. Toen Grafisch Nieuws de papierfabriek bezocht, was dat de economische situatie. Dominique Poncelet vertelde ons dat de papierfabriek ondanks de moeilijkheden en de economische onzekerheden vooruitgang blijft boeken. Toen we dit artikel schreven, wachtte Burgo Ardennes op de vernieuwing van zijn exploitatievergunning die tot 30 juli 2023 liep. De nieuwe vergunning zal geldig zijn tot in 2043. Om die vergunning te kunnen toekennen, voerde Ecobel een technisch en wetenschappelijk onderzoek uit naar de impact van de activiteiten van Burgo Ardennes: geur- en geluidshinder; de invloed op lucht, water en bodem; en de impact op de mobiliteit, de biodiversiteit en het landschap. De streekbewoners hadden vooral aandacht voor problemen in verband met water, geur- en geluidshinder. De papierfabriek wil transparant zijn en speelt open kaart door het publiek geregeld te informeren en door met de gemeenten in kwestie samen te werken. Het onderzoek naar de impact werd overigens in april 2023 aan het publiek voorgesteld, in aanwezigheid van de gemeenteraadsladen en burgemeesters van Virton en Rouvroy. Onlangs heeft Burgo Ardennes op zijn nieuwe website ook een platform geïntegreerd waarin het bedrijf informatie geeft over eventuele bestaande of toekomstige hinder. De overheden en de burgers kunnen er ook eventuele hinder signaleren. Voor Dominique Poncelet is het platform een werkinstrument geworden dat het mogelijk maakt om zo snel mogelijk op storingen of eventuele technische tekortkomingen te reageren. "Het systeem van informatie-uitwisseling zal nog evolueren. Het zal performanter worden en snellere reacties mogelijk maken om een einde te maken aan het imago van een vervuilende fabriek", aldus de topman. De papierfabriek stoot onvermijdelijk gassen (stikstofoxide, zwaveldioxide...) en stof uit. Om die reden zijn alle ketels uitgerust met elektrofilters om de lucht te zuiveren. "Dat is niet de recentste technologie, maar daar komt verandering in", kondigt Dominique Poncelet aan. In de toekomst zal Burgo Ardennes bij een nieuwe ketel die zowel warmte als energie opwekt en waarvan de installatie onderzocht wordt, moffilters gebruiken. Volgens de fabrieksdirecteur gaat het om een betere technologie dan die van de filters die vandaag in gebruik zijn. De geur die bij de productie vrijkomt - het gevolg van sterk ruikende gassen zoals zwaveldioxide - is een van de belangrijke aandachtspunten van de fabriek. "De streek heeft altijd te maken gehad met de geuren die bij het kraftprocedé vrijkwamen. Vandaag is de situatie verbeterd door investeringen in nieuwe technologieën. De concentratie van de gassen is gewijzigd, maar de gemeenschap reageert altijd wanneer er geuren vrijkomen. De industriële gassen worden verbrand, maar ook gerecupereerd als energiebron", legt Dominique Poncelet uit. "In normale, stabiele omstandigheden ontsnappen er zo goed als geen geurtjes meer uit de fabriek. Dat kan wel het geval zijn wanneer we de productie weer opstarten of wanneer er schommelingen in de stabiliteit van het productieproces voorkomen. Maar dat gebeurt steeds minder." Ook de geluidsemissies zijn onder controle. Alleen bij incidenten worden de normen overschreden. Papier produceren is een industrieel procedé waarbij veel water verbruikt wordt. Om in zijn behoeften te voorzien, put Burgo Ardennes - dat over twee zuiveringsinstallaties met een equivalent van 225.000 inwoners beschikt - zijn water direct uit de rivier Ton. Elke dag loost de fabriek 60.000 m3 water: 50.000 m3 daarvan is afkomstig van de pulpproductie, 10.000 m3 van de papierproductie. Ook op dat vlak zijn er normen die nageleefd moeten worden. "Dat is een van de belangrijkste normen, zeker nu het risico van droogteperiodes groter wordt. Ook de procedés om het water te behandelen, werden verbeterd. De inname is in evenwicht met de afvoer. De hoeveelheid water die we oppompen, wordt gezuiverd in de rivier geloosd", zegt Dominique Poncelet. Daarnaast heeft Burgo Ardennes zich geëngageerd om als compensatie verbeteringen in het rivierbekken aan te brengen (nieuwe beddingen aanleggen, het visbestand op peil houden...). Op het vlak van de biodiversiteit heeft het onderzoek geen significante impact aan het licht gebracht die de vernieuwing van de exploitatievergunning in de weg kan staan. Wel krijgt het bedrijf onder andere de aanbeveling om de aanplantingen rond de site uit te breiden om de visuele hinder die de grote toren in het midden van de site en de rookpluimen vormen, te beperken. Het terrein van Burgo Ardennes wordt gekenmerkt door een gediversifieerde flora en fauna - amfibieën, vogels, insecten, vleermuizen en bloemen (wilde orchideeën) - en het bedrijf verbindt er zich toe om die flora en fauna niet te verstoren. Een andere bekommernis van de fabriek, waar elke dag 230 trucks hun lading afleveren, is de mobiliteit. Om het verkeer zo weinig mogelijk te storen, volgen de vervoerders een heel precieze route. In dat verband betreurt Dominique Poncelet dat het spoorwegnet niet beter benut kan worden voor de behoeften van de fabriek. Het feit dat Burgo Ardennes zelf in zijn eigen energiebehoeften voorziet, was de voorbije winter een grote troef om de energiecrisis door te komen. Terwijl de Italiaanse fabrieken van Burgo hun productie moesten stilleggen omdat ze afhankelijk waren van gas en de quota opgebruikt waren, kon de Belgische site de activiteiten voortzetten. "Dankzij de warmtekrachtkoppeling hebben we de energiecrisis beter overleefd dan de Italiaanse fabrieken van de groep die op gas werken", onderstreept Dominique Poncelet. De site produceert zijn eigen energie in de warmtekrachtkoppelingscentrale van de pulpfabriek die met biomassa werkt en die in 85 procent van de energiebehoeften van de site voorziet. Die centrale wekt tegelijk stoom en elektriciteit op dankzij de verbranding van houtschors en van zwartloog uit het houtlignine. De elektriciteit die de twee stoomturbines opwekken, wordt deels voor de papierproductie gebruikt. De overige 15 procent wordt op het net aangekocht. "Op termijn zullen we nog minder gas verbruiken omdat we voorzien dat we nog meer biomassa zullen gebruiken", zegt Poncelet. Momenteel onderzoekt Burgo Ardennes de bouw van een nieuwe ketel op biomassa. Die zou in 2026-2028 gebouwd worden en vertegenwoordigt een investering van ongeveer 100 miljoen euro. "Het is onze doelstelling om in 2027 geen fossiele brandstoffen meer te verbruiken." Een ander project om de afhankelijkheid van energie nog te verminderen, is de installatie van 17.500 zonnepanelen vanaf september 2023. De installatie wordt mee gefinancierd door een externe investeerder. De panelen moeten in juni 2024 operationeel zijn en drie procent van de elektriciteitsbehoeften van de papierfabriek dekken. Daarmee wordt niet alleen de CO2-uitstoot via de aangevoerde elektriciteit met 5.324 ton per jaar verminderd, maar zal ook de elektriciteitsrekening met 12 à 15 procent dalen aldus Dominique Poncelet. De panelen worden niet op het dak van het gebouw geplaatst, zoals gewoonlijk het geval is, maar op de grond. "Ze worden geïnstalleerd op een talud waar we niets mee kunnen aanvangen. De reden daarvoor is dat het ontwerp van het gebouw niet op een zonne-installatie berekend is", legt Poncelet uit. "Om de biodiversiteit in stand te houden, hebben we in samenwerking met het DNF een analyse van de flora en fauna moeten maken." Het DNF is het 'Département de la Nature et des Forêts' van de Waalse overheid en kijkt toe of de wetten betreffende de bosbouw en de milieubescherming nageleefd worden. Zo is voorzien om voldoende ruimte tussen de zonnepanelen te laten op de plekken waar wilde orchideeën groeien en om de bodem volledig te bedekken waar invasieve planten zich geworteld hebben. Sommige panelen zullen ook transparant zijn om licht door te laten. Daarnaast worden er ook grazers die onder de panelen door kunnen lopen, in het project geïntegreerd om de weide te onderhouden. "Alle maatregelen samen maken het mogelijk om het evenwicht in de natuur te behouden", stelt Dominique Poncelet. Tijdens de energiecrisis werd duidelijk dat de houtaanvoer stokte. Burgo Ardennes gebruikt 1,5 miljoen ton hout per jaar dat uit de omliggende bossen en van het bosonderhoud (vellen, uitdunnen, takken...) afkomstig is. Tot in 2020 kon het bedrijf zich lokaal bevoorraden, met hout uit duurzaam beheerde bossen in een straal van maximum 200 à 300 km. "Sinds de energiecrisis en de prijsstijgingen van gas en aardolie hebben we niet voldoende hout meer om in de energiebehoeften over een jaar te voorzien. Andere sectoren leggen beslag op de bronnen die we hadden. In Frankrijk bijvoorbeeld wordt de warmtekrachtkoppeling hoe langer hoe meer ingezet om elektriciteit op te wekken." Die situatie heeft Burgo Ardennes er gedurende een tijd (de papiercrisis) toe aangezet om nieuwe bronnen voor hout in Portugal en Oost-Europa aan te spreken. "Nu gaan we ons weer op een kleinere straal concentreren omdat de vraag naar papier daalt. We hebben de productie met 25 procent verminderd om tot een nieuw evenwicht te komen", vertrouwt Dominique Poncelet ons toe. Niemand weet hoe de situatie morgen zal zijn. De vraag van één miljoen is hoe lang er nog vraag zal zijn naar grafisch papier in vellen. En wie weet of de fabriek van Burgo Ardennes in de toekomst ook niet omgebouwd zal worden, zoals veel andere fabrieken, om de verpakkingsmarkt te bevoorraden? In Italië produceren fabrieken van Burgo al verpakkingspapier en -karton, boodschappentassen en zelfklevende etiketten in papier. In afwachting gaat Burgo Ardennes geen investeringen uit de weg om de fabriek te moderniseren en daarbij met sociale en ecologische aspecten rekening te houden.