Van-fles-tot-fles-recyclage: Filao toont de weg

Sources Alma (het voormalige Roxane) dat in 1954 opgericht werd, is een van de drie grote spelers op de Franse markt voor flessenwater. Toen Pierre Papillaud in het begin van de jaren '60 het bedrijf overnam, was hij er al van overtuigd dat de flessen op een ecologisch verantwoorde manier op de markt moesten komen. In 1992 verving het bedrijf overigens ook als een van de eerste PVC door PET en dat betekende een omwenteling voor de hele markt.

Het mag dan ook niet echt verwondering wekken dat een bedrijf met die ervaring en toewijding zijn krachten met die van Veolia gebundeld heeft, de marktleider op het vlak van milieuoplossingen en openbare diensten. In 2022 werden de activiteiten van Suez in België door Veolia overgenomen. De twee bedrijven reageerden op de aanbesteding van Fost Plus, de Belgische organisatie voor de recyclage van huishoudafval, om een nieuwe installatie voor de recyclage van PET-producten te bouwen. Het resultaat: vorig jaar is Filao van start gegaan. Damien Colette, voorzitter van de raad van bestuur van Filao, en Arnaud Mittelette, pr-directeur van Sources Alma, hebben onlangs de deuren van de gloednieuwe site voor ons opengezet. "In december 2020 ondertekenden we het contract en kregen we de banklening. Fost Plus gaf ons amper twee jaar om de fabriek van de grond af op te bouwen, met de nieuwste technologieën en volgens heel precieze specificaties. Veolia was eveneens betrokken partij en dankzij onze gezamenlijke expertise hebben we het project van 45 miljoen euro in de toegewezen tijd kunnen realiseren. Het project behelsde niet alleen het optrekken van de gebouwen - verscheidene afzonderlijke en naast elkaar gelegen verwerkingsgebouwen (vier hallen), een opslagruimte voor de balen PET-flessen, een administratief gebouw en verscheidene technische lokalen - maar ook de inrichting van de omgeving en de wegen. Als vestigingsplaats kozen we voor Couillet, dicht bij Charleroi, in het centrum van Wallonië. Dat was een ideale plek omdat het sorteercentrum van Valtris aan de overzijde van de weg ligt en onze bottelarijen net over de Franse grens liggen, op nog geen 150 km afstand", legt Damien Colette uit, voorzitter van de raad van bestuur van Filao. "De fabriek in twee jaar bouwen, vergde een uitzonderlijk staaltje van ingenieurskunde. De voorbije eeuwen had de site al dienst gedaan als vestigingsplaats voor staalfabrieken en chemische bedrijven. En hoewel de bodem officieel 'gesaneerd' was, kon de aanwezigheid van koolwaterstoffen niet volledig uitgesloten worden. Daarnaast bestond het risico dat de bodem onder het gewicht van alle uitrustingen zou kunnen verzakken. Dat vergde uitgebreide stabiliteitsberekeningen en opmetingen. Bovendien moesten we ook rekening houden met de geluidshinder en de trillingen van de machines. De oplossing was dus een 'doos in een doos'. Al even belangrijk was de coördinatie: Filao had al een extrusielijn gekocht en vroeg om prioriteit aan de extrusiehal te geven, waarna de sorteer- en waszaal aan de beurt kwamen, en tot slot de inkom- en uitgangszalen voor de voorraden. Dat betekende dat de voortgang van de werken deels bepaald werd door de aanwezigheid van zware machines in de verschillende verwerkingslijnen. Wij en onze onderaannemers moesten ons voortdurend aanpassen aan situaties die van de oorspronkelijke plannen afweken. De toegang om technische voorzieningen in de ondergrond aan te leggen en het grote aantal trucks dat aan- en afreed om het materiaal voor de verwerkingslijnen te leveren, stelden ook heel wat uitdagingen", verklaarde Jérôme Patigny, technisch directeur van het industriële bouwbedrijf Edibosud. In de zomer van 2023 begon de recyclagefabriek zijn activiteiten op een oppervlakte van ongeveer 18.000 vierkante meter. Bedoeling is om er 40.000 ton PET-balen per jaar te verwerken. Fost Plus heeft er zich toe verbonden om over een periode van negen jaar elk jaar 33.200 ton helder transparante of blauwe transparante PET-flessen te leveren. Het overige volume komt van andere lokale bronnen. "Sources Alma is één van de grootste Europese bottelarijen en is in Frankrijk en België marktleider. Ons familiebedrijf is gespecialiseerd in de productie van bronwater, natuurlijk mineraalwater en frisdranken. We vullen niet alleen de flessen van onze eigen merken, maar ook die van andere merken die aan discounters en de Belgische grootdistributie leveren. Dat zijn een hele hoop fléssen. Een hoog ophaalpercentage in een beperkte geografische zone, in combinatie met een duidelijke communicatiestrategie naar de consumenten, is de basis om zulk een scenario te doen lukken. De flessen zijn afkomstig uit vijf sorteercentra, drie in Wallonië en twee in Vlaanderen. Voor onze fabriek er stond, gingen de flessen die in België opgehaald werden, hoofdzakelijk naar de buurlanden om daar gerecycleerd te worden. Vandaag maken we, dankzij Filao, de lus dicht door 70 procent van het volume van de nieuwe blauwe zak te verwerken. De resterende PET-flessen gaan hoofdzakelijk naar Nederland, maar we hopen dat dit niet lang meer duurt. We bespreken met Fost Plus de mogelijkheid om enkele duizenden tonnen extra te leveren," voegt Colette er nog aan toe. "Gemiddeld bevatten de flessenbalen minder dan 5 procent ongewenste verpakkingen - andere materialen dan PET dus (die zogenaamde 'hoofdstroom' is in overeenstemming met de Europese criteria). Het gaat dan bijvoorbeeld om flessen voor shampoo of onderhoudsproducten. Die worden tijdens de sorteerfases verwijderd en vervolgens verzameld, gekenmerkt en in hun specifieke recyclagestromen opgenomen. De andere plastics zijn afkomstig van de etiketten en de doppen, ongeveer 10 procent van het totaal. Ook die worden per materiaal gesorteerd en verzameld alvorens ze naar hun eigen recyclagestroom gestuurd worden waarna ze in sectoren zoals de bouw, de textiel, de autoconstructie en niet-voedingsverpakkingen gebruikt kunnen worden," legt Arnaud Mittelette uit. De fabriek van Couillet transformeert de flessen tot rPET-korrels waarmee Sources Alma vervolgens in zijn drie Cristaline-fabrieken in de regio van Rijsel, langs de andere kant van de grens, nieuwe voorvormen en flessen vervaardigt. Een andere recyclagefabriek van Sources Alma is RoxPet in Lesquin die sinds 2009 rPET produceert. En sinds 2021 is in Saint-Yorre ook RoxPET Centre actief. Filao werkt in drie ploegen, 24 uur op 24 en 7 dagen op 7, met 42 bedienden, heftruckbedienaars en lijnverantwoordelijken. Het procedé omvat de klassieke fases: sorteren, vermalen, wassen, sorteren van schilfers, extrusie en decontaminatie via polycondensatie in vaste vorm (SSP). De knowhow van Veolia op het vlak van sorteren en droog vermalen vult de kennis van Sources Alma aan. Krones, dat in het verleden al als leverancier voor de twee bedrijven fungeerde, heeft een was- en sorteerlijn geleverd (Metapure). De uitrustingen voor de lasersortering, de extrusie en de decontaminatie zijn afkomstig van vermaarde Duitse en Oostenrijkse leveranciers. De eerste, droge sorteerfase elimineert onzuiverheden waarna de etiketten verwijderd worden. Vervolgens worden de flessen vermalen en tot schilfers herleid. Een koude wasbeurt scheidt dan via een flotatieprocedé de schilfers van de doppen van die van de flessen. Een warme wasbeurt maakt het ten slotte mogelijk om alle voedings-, lijm- en papierresten te verwijderen. Nadat de schilfers gedroogd zijn, worden ze per kleur en conformiteit gesorteerd, in eerste instantie met behulp van infrarood licht, vervolgens met laserlicht. Tot slot worden de schilfers door extrusie tot rPET-korrels verwerkt. Een laatste thermische behandeling garandeert dat de korrels geschikt zijn om met voeding in contact te komen. Die gerecycleerde grondstof in de vorm van korrels wordt vervolgens met trucks naar een van de fabrieken van Sources Alma vervoerd en dient daar als basis voor de productie van voorvormen en flessen. "Voor het ogenblik hebben we genoeg rPET voor onze eigen behoeften. In de toekomst kunnen er eventueel overschotten ontstaan en staan we open voor partnerships met andere bedrijven om een markteconomie voor het gebruik van rPET uit te bouwen," weet Colette ons nog te vertellen. Bijzondere aandacht ging naar het terugdringen van het waterverbruik. Daarvoor werden een machine geïnstalleerd om etiketten met een droog procedé te verwijderen, alsook zuiveringseenheden voor het waswater zodat dat opnieuw gebruikt kan worden. Op het dak van de fabriek liggen ook nog 12.000 m2 zonnepanelen die ongeveer 20 procent van de stroombehoefte leveren. "Fost Plus organiseert het ophalen en sorteren van de blauwe zak, in nauwe samenwerking met de gemeenten, de particuliere afvalverwerkers en de sorteercentra. In de blauwe zak mochten eerst alleen verpakkingen in metaal, drankbrikken en bepaalde plastics. Tussen 2019 en 2021 werd de mogelijkheid om alle kunststof verpakkingen in de blauwe zak te stoppen, geleidelijk tot het hele Belgische grondgebied uitgebreid. De boodschap dat haast alle kunststof verpakkingen verzameld konden worden, had een sneeuwbaleffect op de traditionele kunststof verpakkingen, meer bepaald de flessen in PET en de flacons in HDPE. In overeenstemming met een interregionaal akkoord heeft België zijn eigen doelstellingen voor de recyclage van huishoudelijk plastic vastgelegd: in 2023 moest 65 procent van de kunststof gerecycleerd worden. En vanaf 2030 moet heel België voor huishoudverpakkingen in kunststof een recyclagegraad van minimum 70 procent (in gewicht) bereiken. Die doelstelling is veel ambitieuzer dan die van Europa", legt Valérie Bruyninckx uit, communicatiedirecteur bij Fost Plus. In 2021 en 2022 bedroeg de recyclagegraad van huishoudelijke verpakkingen in kunststof respectievelijk 51 en 61 procent. Het streefcijfer van 65 procent voor 2023 lijkt bereikt te zijn; de bevestiging ervan volgt in juni van dit jaar. Die snelle stijging wordt verklaard door de boodschap aan de consumenten dat het mogelijk is om meer materiaal voor recyclage te verzamelen. In plaats van in het buitenland gerecycleerd te worden, blijft het verpakkingsafval in België. Bovendien stijgt in België elke maand weer de sorteer- en recyclagecapaciteit. "Er zijn nu vijf sorteercentra in België: Indaver en Prezero in Vlaanderen, en drie in Wallonië: Sitel, Val'Up en Valtris. Die laatste, die tegenover de fabriek Filao in Charleroi ligt, sorteert de inhoud van de nieuwe blauwe zak in zestien verschillende afvalstromen. Dat grote aantal afvalstromen maakt dat er nieuwe recyclagecentra nodig zijn. Dit jaar zullen we over zes specifieke recyclagecentra voor plastic verpakkingen beschikken. Drie daarvan zijn al in gebruik, de drie anderen beginnen in de loop van 2024 met hun activiteiten", gaat Bruyninckx voort. "Met de fabriek Filao en onze recyclagevestigingen in Lesquin en Saint-Yorre zijn we het enige bedrijf ter wereld dat kan garanderen dat de PET die we op de markt brengen, gerecupereerd en in nieuwe flessen verwerkt wordt," zei Luc Baeyens, CEO van Sources Alma tijdens de inhuldiging. In zijn slotwoord klonk Damien Colette iets concreter: "Hier in Couillet hebben we een belangrijke investering gedaan. We willen ook graag de SRIW bedanken, de 'Société régionale d'investissement de Wallonie' (Gewestelijke investeringsmaatschappij van Wallonië), voor haar lening van 10 miljoen euro. Met deze gemeenschappelijke inspanning hopen we dat Filao een rol kan spelen om de ecologische transformatie in België te versnellen."