Ban op plastic, kans voor papier

Wie de tv-serie Blue Planet II van David Attenborough heeft gezien (vorig jaar in ons land uitgezonden op Canvas), zal zich naast de prachtige natuur zeker ook de beelden van de door plastic vervuilde oceaan herinneren. Het is ook vooral deze milieuramp die het Europees Parlement (EP) nu heeft aangezet tot actie. Volgens sommige schattingen, aldus het EP, zouden de oceanen van deze wereld bij ongewijzigd beleid en gedrag tegen 2050 in gewicht meer plastic dan vis bevatten.Een rietje maken kost een paar seconden. Je gebruikt het misschien vijf minuten. Maar het duurt vijfhonderd jaar voordat het is afgebroken. Het is het voorbeeld dat Europees Commissaris Frans Timmermans graag gebruikt om zijn punt te maken. Bijna de helft van al het afval in de zee betreft eenmalig bruikbaar plastic. In de top-10 van het plastic afval dat op de stranden wordt aangetroffen, staan flessen en doppen op nummer 1, gevolgd door sigarettenfilters op 2 en wattenstaafjes op 3. Dat de Europese maatregelen nu als eerste een volledig verbod instellen op die wattenstaafjes, tezamen met plastic bestek/rietjes/roerstaafjes (op 7 in de top-10) en ballonstokjes (op 9), heeft te maken met het feit dat er hier nu al non-plastic alternatieven - denk aan kartonnen staafjes en papieren rietjes - beschikbaar zijn. Overigens: sigarettenfabrikanten worden wel degelijk met financiële sancties geconfronteerd, en voor eenmalig bruikbare plastic flessen gaat een verplicht te halen inzameldoelstelling van 90% in 2029 gelden. Fabrikanten worden vanaf 2021 verplicht de doppen vast te maken aan de fles.De Raad ging bovendien akkoord met een verbod op oxoafbreekbaar plastic (dat onder invloed van UV en/of zuurstof degradeert) dat wordt gebruikt voor bijvoorbeeld plastic tassen en verpakkingen, en op voedselverpakkingen en bekers van polystyreen.Natuurlijk is er ook gemor en kritiek rond het besluit. Er zijn de sceptici die er graag op wijzen dat misschien wel 90 procent van het plastic afval in de wereldoceanen afkomstig zou zijn uit tien grote rivieren in Azië en Afrika - en dat de Europese maatregelen dus nauwelijks effect zullen hebben.Belangenorganisaties zoals PlasticsEurope roemen liever de voordelen van plastic in het dagelijks leven en zetten vooral in op recycling en circulaire modellen om te voorkomen dat plastic in de oceaan en het milieu terecht komt: "Wij, de Europese fabrikanten van plastic, zien het als onze taak ervoor te zorgen dat hergebruik en recyclage een hoog niveau bereiken. We hebben de ambitie om in 2030 tot 60% te komen voor plastic verpakkingen, op weg naar onze doelstelling van 100% hergebruik, recyclage en inzameling van alle plastic verpakkingen in Europa tegen 2040." De Oxobiodegradable Plastics Association wijst op het verschil tussen oxoafbreekbaar plastic en oxo-bio-afbreekbaar plastic en benadrukt dat die laatste niet onderdeel van de oorzaak maar juist van de oplossing voor het plasticprobleem is. De European Bioplastics (EUBP) associatie juicht ondertussen de maatregelen van de EU juist toe: "Er is behoefte aan duidelijkheid over wat werkelijk biologisch afbreekbaar plastic is."Terwijl politiek en belangenbehartigers zich vastbijten in definitiekwesties, percentages en deadlines, lijken consumenten en bedrijven ondertussen al hun eigen conclusies te trekken en actie te ondernemen. Maatschappelijke ontwikkelingen, zoals het scheiden van afvalstromen in huishoudens en het gescheiden ophalen ervan ten behoeve van recycling is inmiddels al diep doorgedrongen. België mag zich binnen Europa zelfs tot de koplopers rekenen. Fost Plus, de organisatie die toeziet op de selectieve inzameling, sortering en recyclage van huishoudelijk verpakkingsafval in België, publiceerde over 2017 de volgende cijfers: "11.000.000 Belgen in 589 gemeenten hebben toegang tot de selectieve inzameling van huishoudelijk verpakkingsafval. Bijna 5.000 bedrijven zijn aangesloten bij Fost Plus. Ze gaven in 2017 783.500 ton huishoudelijke verpakkingen aan. Fost Plus recycleerde in 2017 700.000 ton verpakking, goed voor 89,1% van de totale hoeveelheid die op de markt kwam. Per inwoner zamelen we jaarlijks ongeveer 28 kg glas, 15 kg PMD en 55 kg papierkarton in, waarvan 16 kg verpakking.""Wist je dat elke Belg gemiddeld een van onze drankjes per dag consumeert?", stelt Coca Cola België op haar website. Ze rekent het even om: "Dit zijn dagelijks 10,5 miljoen consumpties en ruim evenveel verpakkingen." Met een naar eigen zeggen 'straf actieplan', Dit is vooruit genaamd, zegt de frisdrankenfabrikant ervoor te zullen zorgen dat ze tegen 2025 al haar verpakkingen terug inzamelen voor recyclage: "Zodat geen van onze verpakkingen eindigt als zwerfvuil of in de oceaan".Van recycleren verschuift ondertussen de aandacht van consumenten en bedrijven ook richting het voorkomen van afval - en met name plastic kan daarbij op kritische aandacht rekenen. De European Container Glass Federation kon het eind januari bijvoorbeeld niet laten onderzoeksresultaten te publiceren waaruit blijkt dat 69% van de consumenten glas een beter te recycleren en oceaan-vriendelijker materiaal vindt dan plastic/PET. Uit Duits onderzoek zou blijken dat glazen flacons een recyclageniveau van 89 tot 97% halen.Bedrijven lopen ook al vooruit op het aangekondigde verbod op bijvoorbeeld plastic rietjes. Fast-food-keten McDonalds kondigde vorig jaar, onder druk van consumenten-campagnes als Straw Wars en in navolging van ketens als Costa Coffee en Pizza Express, aan in het Verenigd Koninkrijk per 2019 over te zullen stappen op papieren exemplaren: bij haar ruim 1.360 Britse vestigingen gaan er dagelijks liefst zo'n 1,8 miljoen exemplaren doorheen. De vraag in Groot-Brittannië naar papieren rietjes groeit zo sterk dat een groep ondernemers een gouden kans zag en prompt een nieuwe fabriek in Wales openden.Ook in België kondigde McDonalds vorig jaar een proefproject aan, waarbij vanaf september in zeven vestigingen in Brussel en Namen de plastic rietjes werden vervangen door exemplaren van papier. In een eind januari gepubliceerde terugblik op 2018 vertelt Kristel Muls, woordvoerster McDonald's België, dat nu nog twee Gentse restaurants in de testfase zijn gestapt: "De rietjes worden ook niet meer automatisch aan klanten gegeven, maar enkel op vraag hetgeen het aantal rietjes deed dalen. We hebben ons geëngageerd om onze milieu-impact te verminderen en dankzij deze nieuwe maatregel kunnen onze klanten een bewuste keuze maken of ze al dan niet een rietje wensen. Hoewel de ervaring van een kartonnen rietje anders is, zijn de meeste reacties van onze klanten positief."Voedselgigant Nestlé barst begin 2019 eveneens van de ambities en zet in op 'een afvalvrije toekomst'. De doelstelling luidt dat 100% van haar verpakkingen in 2025 recyclebaar of herbruikbaar moet zijn: "We geloven in de waarde van recyclebare en composteerbare, op papier gebaseerde materialen, evenals biologisch afbreekbare polymeren, met name op plekken waar geen recyclinginfrastructuur bestaat." De multinational ontvouwde een actieplan met daarin al enkele concrete stappen, waaronder de oprichting van het Institute of Packaging Sciences dat duurzame verpakkingsmaterialen gaat ontwikkelen en testen. In de winkelschappen zullen de veranderingen binnenkort al zichtbaar worden: "In het eerste kwartaal van 2019 zal Nestlé beginnen met het introduceren van een papieren verpakking voor Nesquik. In de tweede helft van 2019 volgen de tussendoortjes van YES!. Smarties begint in 2019 met het uitrollen van plasticvrije verpakkingen en Milo zal in 2020 papieren zakjes introduceren."De herwaardering van papier als duurzaam alternatief voor plastic verpakkingen biedt de grafische industrie - juist op het moment van de maatschappelijke roep om actie rond milieubeleid - gelegenheid zich op dit gebied opnieuw te profileren. Die kans brengt zeker uitdagingen met zich mee: steeds vaker zullen uitgevers en adverteerders ook een alternatief wensen voor de plastic folie waarin magazines, folders en direct mail worden verzonden. Ook vragen over bijvoorbeeld het lamineren van drukwerk, dat zich daardoor moeilijk laat recycleren, vereisen een doordacht antwoord. Grafisch Nieuws verdiept zich de komende edities verder in die kansen en uitdagingen.