België toont de wereld hoe het moet...

Al jaren werkt de verpakkingssector met man en macht aan het verduurzamen van de materialen. Toch blijven er nog flink wat obstakels te overwinnen. Onaangepaste regelgeving (denk maar aan bio-plastics), meerlagige verpakkingen die niet te scheiden vallen, inkten die het recyclaat 'vervuilen', ...: het zijn maar enkele problemen die stokken in de wielen steken. Blijkbaar vertrouwt Europa sterk op het innovatieve vermogen van de sector: tegen 2025 zou 50 procent van de kunststoffen verpakkingen moeten worden gerecycleerd. Vijf jaar later wil de regelgever daar nog 5 procent bij doen. In ons land zijn de ambities nog hoger gespannen. Dit jaar zouden we al 50 procent van de plastics moeten recycleren, tegen 2023 spreken we van 65 procent en in 2030 zouden we de kaap van 70 procent overschrijden. Fost Plus dat in België de selectieve inzameling, sortering en recyclage van alle huishoudelijke verpakkingsmaterialen in goede banen leidt, acht deze doelstellingen wel degelijk haalbaar. "In 2019 werd al 46 procent van alle huishoudelijk plastic verpakkingsafval gerecycleerd", aldus COO Mik Van Gaever. "Dankzij verschillende initiatieven zullen we dit jaar gegarandeerd de vooropgestelde target van 50 procent halen. Zo is de invoering van de nieuwe 'blauwe zak' een belangrijke katalysator. In overleg met de betrokken overheden hebben we immers beslist om in de periode 2019-2021 de afvalfracties van de blauwe zak uit te breiden. Dat we voor een graduele transitie per intercommunale kiezen, heeft alles te maken met de sorteer- en recyclagecapaciteit die in parallel wordt uitgebreid. We willen alle partners de tijd geven om zich goed voor te bereiden. Het heeft immers geen zin om meer plastics in de PMD-zak toe te laten als deze niet kunnen worden verwerkt. Daarnaast blijven we de burgers stimuleren om ook buiten de woning zoveel mogelijk afval te sorteren. Op dit vlak is er immers nog flink wat potentieel voor verbetering." Volgens Fost Plus zal met de nieuwe blauwe zak jaarlijks 85.000 ton extra PMD worden ingezameld (in totaal 260.000 ton per jaar). "Dat komt neer op ongeveer 8 kg meer per inwoner per jaar", aldus de COO van Fost Plus. "We spreken onder meer over yoghurtpotjes, blisters, folies, plastic bakjes, botervlootjes, ... Dat deze materialen niet eerder werden ingezameld, heeft alles te maken met de technologie en capaciteit om te sorteren en te recycleren. We wilden zeker zijn dat de volledige recyclageketen op punt stond. Intussen wordt fors geïnvesteerd in nieuwe sorteer- en recyclagecentra op Belgische bodem. Hiermee heeft ons land duidelijk een voortrekkersrol opgenomen." Logischerwijze zocht Fost Plus eerst naar een uitbreiding van de sorteringsmogelijkheden en -capaciteit. Dit resulteerde in de bouw van vijf hoogtechnologische sorteercentra die in staat zijn om alle fracties van de PMD-zak uit te sorteren. Het gaat om twee private initiatieven: Indaver bouwt momenteel een gloednieuwe fabriek in Willebroek en PreZero doet hetzelfde in de haven van Gent. "Beide zouden tegen begin volgend jaar operationeel moeten zijn", verklaart Van Gaever. "In de loop van 2021 zal een publiek-private samenwerking tussen Suez, Vanheede en de Waalse intercommunales IDEA en IPALLE resulteren in New Valodec bij Bergen. In Valtris in Charleroi, dat in publieke handen is, wordt volgend jaar ook geïnvesteerd in extra lijnen om de bijkomende fracties te sorteren. Tenslotte wordt Sitel in Seraing - dat eveneens eigendom van een Waalse intercommunale is - volledig omgebouwd." Tot nu toe wordt de inhoud van de PMD zak door negen installaties in zeven stromen gesorteerd: heldere PET-flessen, blauwe PET-flessen, groene PET-flessen, HDPE-flessen, staal, aluminium en drankkartons. Dankzij de (ver)nieuw(d)e sorteerinstallaties kan dit naar veertien stromen worden uitgebreid (op termijn misschien nog meer): heldere PET-flessen, blauwe PET-flessen en transparante gekleurde PET-flessen, staal, aluminium, drankkartons, HDPE (alle soorten - dus niet langer uitsluitend flessen), PET-trays of thermogevormde PET, PP (polypropyleen zoals botervlootjes), PS (polystyreen, vaak gebruikt voor yoghurtpotjes en champignonbakjes), gemengde PO (polyolefine - een gemengde harde fractie), PE-films (meestal als shrink film, zakjes en folie - samen met de blauwe zak zelf), andere plastic films (meerlagige flexibele films, folie met opgedampt aluminium, ...) en de restfractie (voornamelijk sorteerfoutjes van de burger). Van Gaever: "Hiermee schrijft België een primeur op zijn naam. Europa telt geen andere sorteercentra die zoveel stromen met een dergelijk grote capaciteit kunnen verwerken. In ons land zullen de fracties worden gescheiden met state-of-the-art lijnen waar elke verpakking individueel wordt gedetecteerd door middel van camera's en infraroodtechnologie. En dit aan een razendsnel tempo. Ze zijn op dezelfde principes gebaseerd als de infrastructuur die de groenten- en fruitverwerking gebruikt om afval en niet-conforme producten te verwijderen. Het zijn echter veel gesofisticeerdere oplossingen: ze sorteren niet alleen op vorm en kleur, maar ook op materiaal. Bovendien zijn ze voldoende flexibel om op toekomstige innovaties in de sector in te spelen." Fost Plus geeft toe dat de technologie nog geen 100 procent output geeft. "Zo is het nog altijd quasi onmogelijk om zwarte verpakkingen automatisch te detecteren", vertelt Van Gaever. "Full body sleeves zijn eveneens een probleem omdat de sorteerlijn het onderliggende materiaal niet kan detecteren. Om dergelijke problemen uit de wereld te helpen, rekenen we op de steun van de verpakkingsproducenten. Dankzij de eco-modulatie van het Groene Punt stimuleren we fabrikanten om voor verpakkingen te kiezen die compatibel zijn met de huidige sorteer- en recyclagescenario's. Het Groene Punt is het tarief dat bedrijven die verpakte producten op de Belgische markt brengen, dienen te betalen. Het is gebaseerd op het materiaal en de hoeveelheid, en reflecteert dus het deficit in de circulaire keten. In dat kader zullen vanaf 2021 al sterk ontradende tarieven gelden voor verpakkingen die de sorteer- en recyclageprocessen zwaar verstoren." Ook op het vlak van recyclage ziet Fost Plus de toekomst rooskleurig tegemoet. Uit de nieuwe sorteercentra zullen veertien zuivere fracties rollen. "We willen deze materialen maximaal op Belgische bodem gebruiken om nieuwe producten of verpakkingen te fabriceren", legt Van Gaever uit. Een maximale circulariteit in eigen land is een mooie gedachte. Alleen... vooralsnog ontbreekt de infrastructuur om bepaalde PMD-fracties in grote hoeveelheden te recycleren. België vormt hier geen uitzondering op de regel: het is een mondiale kwestie. Fost Plus gelooft echter dat er genoeg technologie beschikbaar is om dit hiaat in te vullen. "Daarom hebben we in 2019 drie projectoproepen gelanceerd voor drie plastic materialen waarvoor er tot dusver in Europa nog geen recyclagetraject bestaat: een voor de recyclage van gemengde PO en andere plastic films, één voor de PET-trays en een derde voor het verwerken van de PE-films. Hierbij richtten we ons specifiek naar investeerders die bereid zijn om een fabriek te bouwen en de technologie te ontwikkelen. In ruil garanderen we gedurende een periode van negen jaar de aanvoer van een zeker volume dat hoog kwalitatief is, en correcte prijsafspraken. Blijkbaar zijn we niet de enigen die in een circulaire economie voor verpakkingen geloven: er waren verrassend veel inschrijvingen op de projectoproepen. Momenteel zijn we al in de laatste onderhandelingsfase voor de bouw van een fabriek die gemengde PO en andere plastic films zal verwerken. Ook voor het recycleren van PET-trays en PE-films zijn de vooruitzichten veelbelovend. We verwachten nog dit najaar het contract voor de bouw van meerdere fabrieken te ondertekenen. Kortom, het ziet ernaar uit dat we tegen 2023 daadwerkelijk al onze ambities zullen kunnen waarmaken. En België op de wereldkaart zetten als het land dat erin slaagt om het idee van circulariteit voor verpakkingen effectief naar de werkelijkheid te vertalen."