"Biokunststoffen kunnen een grotere CO2-footprint hebben"

Centexbel-VKC koerst vooral op de integratie van recyclaat in nieuwe materialen als het gaat om de bevordering van een circulaire economie, zo blijkt uit de visie Wim Grymonprez. Hij is business development manager van Centexbel-VKC, het voormalige Vlaams Kunststofcentrum. Grymonprez huldigt daarbij het principe dat mechanische recyclage althans op dit moment nog veruit de voorkeur verdient boven chemische, die heel erg duur is. "Daarom is het in veel gevallen nog efficiënter qua CO2-voetafdruk om bepaalde fracties te verbranden dan om ze chemisch te recycleren. Wij houden ons vooral bezig met design from recycling, in plaats van design for recycling", verduidelijkt Grymonprez. "Wij hebben wel kennis van kunststoffen en of je daarin gerecycleerde materialen in kunt inzetten. Maar wij zijn geen ontwerpers. Bedrijven hebben een bepaald kunststofproduct en willen daar graag recyclaat aan toevoegen. Wat zijn de wijzigingen in 'mijn' parameters als ik dat ga doen? Waar moet ik opletten en kan het überhaupt? En kan dat materiaal geleverd worden, is het beschikbaar in de markt? Al die zaken begeleiden wij." Om nog wat verder de diepte in te duiken stelden wij Wim Grymonprez enkele prangende vragen over deze materie. Kunt u het principe design from recycling wat nader toelichten met een concreet voorbeeld? Van Procter & Gamble kregen wij de vraag hoe zij recyclaat zouden kunnen gaan inzetten in HDPE-verpakkingen die zij produceren via blowmoulding. Dan doen er vragen zich voor als hoe 'inkoop' aan de grondstoffen kan geraken, welke testen men moet gaan doen en hoe men dat kan transfereren naar hun leveranciers van extrusion blowmoulding-flessen. Daarbij was het uitgangspunt een bepaalde grondstof waar men een recyclaat aan wilde toevoegen van dezelfde grondstof. Met daarbij dezelfde verwerkingseigenschappen en uiteindelijk hetzelfde eindresultaat als randvoorwaarde. Dit volledige onderzoek kaderde in een EFRO onderzoeksdossier." En wat kom je dan tegen als verpakkingsproducent? "Als je recyclaat gaat inzetten moet je in vele gevallen de productieparameters wat aanpassen, waardoor recyclaat terug verwerkbaar wordt. Want recyclaat verwerken is anders dan 'virgin' materiaal. Als je bijvoorbeeld polypropyleen (PP) een paar keer recycleert wordt dat meer vloeibaar omdat de 'kettingen' korter worden. Dan kun je al moeilijker extruderen, want je hebt een materiaal dat vloeibaarder is, dan wat je eerst had. En dan heb je twee opties: ik ga er een 'booster' bij doen om het wat dikker te maken of een peroxide om het wat meer vloeibaar te maken." Zijn alle kunststoffen even goed recycleerbaar? "Je hebt de 'mooie' recyclaten zoals PP en PE die je makkelijk kunt recycleren, maar je hebt ook bijvoorbeeld de zinkfractie. Kunststof wordt onder andere gerecycleerd via flotatie. Wat drijft en wat zinkt? Veel verwerkers willen de zinkfractie niet omdat er bijvoorbeeld PVC in zit, wat specifieke verwerking vereist. Maar omdat deze fractie in vele gevallen betalend moet afgevoerd worden, kan je ze ook bekijken als een 'goedkope grondstof'. Met een bedrijf hebben wij een aantal nieuw producten voor wegentoepassing ontwikkeld. Ook de recyclage van de PET-fles is volledig onder controle, door het ophalingsysteem via de PMD-zak. Daar biedt het toepassen van recyclaat weinig tot geen problemen. De stroom is heel zuiver, want je kunt de stroom van PET-flessen heel goed traceren. Daardoor is het herinzetten in voedingstoepassing perfect mogelijk. Bij de polyolefines is dat nog een stuk moeilijker, omdat deze gebruikt worden voor voedingstoepassingen, maar ook voor verpakkingen van herbiciden, wasmiddelen en motorolie. Dit bemoeilijkt sterk het herinzetten van deze materialen in voedingstoepassingen, bijvoorbeeld verpakkingsfolie of een melkfles. Maar het wordt zonder problemen al heel veel toegepast in jerrycans van 5 liter voor brandstoffen of chemische producten." Zijn er, naast contaminatie, nog andere problemen met bepaalde soorten recyclaat? "Bijkomend probleem is dat gerecycleerd materiaal anders van kleur is dan nieuw materiaal, door het mengen van alle gebruikte recyclaat. Niemand wil een conservendoos met een deuk, dus ook geen verpakking die afwijkt in kleur, terwijl we die verpakking zelf nooit gebruiken. Die verpakking staat los van de inhoud. Weinig mensen stoppen met roken vanwege de plaatjes op de verpakking, maar slechts een minderheid van de consumenten zal een variatie in de verpakking aanvaarden van een product dat hij al jaren koopt, zoals bijvoorbeeld bepaalde merken van wasmiddelen. U vindt chemische recycling dan niet altijd een oplossing? "Je moet een mix hebben van recyclageprocessen, en de beide systemen moeten elkaar aanvullen. Chemische recyclage zal in de toekomst sterk aan belang winnen en ook noodzakelijk zijn om de Europese doelstellingen te halen. Volgens bepaalde bronnen wordt op dit moment ongeveer 2 tot 3 procent chemisch gerecycleerd. Dat moet dus in de toekomst sterk verhoogd worden. Chemische recyclage is op dit moment nog duur, mechanische recyclage is een stuk goedkoper. Mechanische recyclage is niet voor alles de oplossing, dus daar is de chemische recyclage een zeer welkome aanvulling. Jammer genoeg doet men in de chemische recyclage nog te veel aan 'cherry-picking': men haalt er de mooie stromen uit om die chemisch te gaan recycleren. Bepaalde types van chemische recyclage willen geen polyamide omdat de stikstof interfereert. Men wil geen PVC omwille van de corrosiviteit. Die moleculen hebben een negatief effect op het rendement van de chemische recyclage. Ik besef heel goed dat dit zorgt voor optimalere processen, maar op die manier doen beide technieken elkaar concurrentie aan. Ik denk dat de inbreng van de chemische industrie hier zeker extra mogelijkheden moet scheppen. Haar kennis van chemische processen kan voor de recyclagesector echt een meerwaarde zijn. Zij moeten zorgen dat de chemische recyclage van 'vervuilde stromen' optimaler verloopt, bijvoorbeeld door eerst chemisch te gaan scheiden en dan pas verder te gaan naar depolymerisatie. De chemische recyclage moet 'basisproducten' produceren voor het maken van nieuwe kunststoffen, en is op die manier ook een oplossing voor bijvoorbeeld hergebruik van voedseltoepassingen. Maar als je alleen maar zuiver PS, PP of PET hebt, dat niet voor voedseltoepassingen moet gebruikt worden, ga dan voor mechanische recyclage." Aan welk voorbeeld denkt u bij chemische recyclage? "Ik vind het Ionica-project in Nederland technisch een heel mooi project van chemische recyclage voor PET. Maar er wordt daar gewerkt met een hele zuivere stroom, dus ik blijf mij vragen stellen over de economische rendabiliteit. Een van de nadelen is dat PET zo goedkoop is. Dus waarom zou je het duur recycleren als je goedkoop nieuw kunt produceren? Waarom is het zo interessant voor Umicor om Gsm's in te zamelen? Omdat er edelmetalen in zitten. Dat heeft een waarde. Elektrische kabels worden ingezameld vanwege het koper en al de rest moet weg, want het is kunststofafval. Op dit moment doen wij ongeveer 500.000 ton aan chemische recyclage en een 4.000.000 ton aan mechanische recyclage. Dit terwijl er vanuit Europa een doelstelling geplaatst is om tegen 2025 10.000.000 ton te recycleren. We gaan dat gat niet dicht krijgen met chemische recyclage alleen. We moeten dat gaan doen met betere sortering, betere identificatie. Een beter besef dat kunststof niet de vervuiler is van de wereld. De kunststof komt niet in de zee door de kunststofverwerker en ook niet door zijn toepassing, maar door de eindklant die het erin gooit. Als we dat beseffen is er nog hoop. Ten opzichte van de textielsector, waar tot voor kort slechts zeer beperkt werd gerecycleerd (men werkte op hergebruik of recuperatie als vodden of brandstof), loopt de kunststofsector sterk voor. Bijvoorbeeld met het Ceflex-initiatief voor circulaire economie van de keten van producenten van flexibele verpakkingen. Zij zijn druk bezig om flexibele verpakkingen duurzamer te maken. Vanuit PECP, de federatie van de polyolefine-fabrikanten wordt ook gekeken om het materiaal meer te gaan inzetten." Is het genoeg? De industrie staat voor een gigantische uitdaging om de 10 miljoen ton kunststoffen te gaan recycleren tegen 2025. We zitten op dit moment op ongeveer 4,5 miljoen ton. Dus we hebben nog vier jaar tijd om dat maal 2,5 te doen. Dat lukt nooit. Het is daarom ook dat ik werk vanuit het principe design from recycling. Wij produceren in Europa rond de 60 miljoen ton kunststof. We recycleren er slechts 4,5 miljoen ton van. Als de productie van nieuwe kunststof stopt, vallen heel wat sectoren stil, zoals verpakking van levensmiddelen, maar ook de bouw en automotive-industrie bijvoorbeeld die niet zonder kunststof kan. Het ganse leven valt stil. Dat moet je de mensen gaan vertellen. Om die reden moet je die recycleerbare verpakking in die PMD-zak stoppen." Hoe zou je kunststoffen nog beter kunnen sorteren? "HolyGrail is een heel mooi voorbeeld in dat sorteringsproces. Het verstoort het totale recuperatieproces zeer weinig omdat er gebruik wordt gemaakt van een digitaal watermerk dat onderdeel is van het verpakkingsdesign. Ik ben minder een voorstander van een tracer in de vorm van een bepaalde kleurstof, zodat de tracer te zien is onder infrarood licht. Want die kleurstof kan van de hele wereld komen en je weet niet altijd precies wat daarin zit." Maar wat is uw verhaal naar de burger die een aversie heeft tegen kunststof? "Van alle kunststof gaat slechts 40 procent naar verpakking. Kunststof heeft een heel nuttige functie die zelfs een verlaging van de totale CO?-footprint oplevert als voedselverpakking omdat het de houdbaarheid van de voedingsmiddelen sterk verhoogt. Een folie rond een komkommer zorgt ervoor dat hij tot 28 dagen vers blijft, in plaats van slechts enkele dagen zonder verpakking. Dan zeg ik: gebruik die verpakking en recycleer ze. In bepaalde toepassingen gebruikt men folie die uit veel verschillende lagen bestaat (tot 11 lagen in een folie van 45µm dik). Die folie mechanisch recycleren is haast onmogelijk. Die kan je voor mij economisch gezien best verbranden met energie-recuperatie Daar heb ik geen probleem mee. Op dit moment wordt 5 procent van alle aardolie omgezet in kunststof en 5 procent wordt gebruikt als energie om die kunststoffen te produceren. De rest wordt onmiddellijk verbrand in de vorm van brandstof. Als je een probleem wilt aanpakken dan moet je naar de 80-20 regeling kijken. Als we het probleem van de CO2-uitstoot willen aanpakken, laat ons dan beginnen met de brandstoffen. Ik zou ze liever eerst omzetten in kunststoffen, voordat ze meteen verbrand worden. En dan heb ik de mogelijkheid om heel veel verpakking te maken om een zeer lange levensduur te garanderen aan mijn voeding en nadien alsnog energie te recupereren door het te verbranden. Daar krijg ik geen politiek draagvlak voor, maar ik ben een praktisch mens die nuchter nadenkt. En ik zou graag een keer in discussie gaan met iemand als Anuna De Wever of Greta Tunberg. We kunnen kunststoffen niet meer wegdenken. COVID heeft ons geleerd dat kunststoffen een zeer goed materiaal zijn. Kunststoffen stijgen terug in het gebruik. Dat is niet negatief. Ons grootste probleem is de wegwerpcultuur van onze mensen." Hoe beoordeelt u biokunststoffen als alternatief? "De CO?-footprint van een biogebaseerd-PE is hoger dan die die van een aardoliegebaseerd PE, indien men de totale cyclus bekijkt. Het grootste deel van die footprint zit hem in het feit dat de grondstof (bijvoorbeeld suikerriet) moet geteeld en getransporteerd worden. De transportkost en impact is hoger dan die van PE uit aardolie. Als je kijkt wat je allemaal moet doen om het suikerriet dat gewonnen wordt, te telen en in een fabriek te krijgen... En wat er moet gebeuren om daarvan kunststof te maken... Eerst ondergaat het suikerriet een vergistingsproces en wordt het omgezet naar alcohol. Vervolgens moet die alcohol gesynthetiseerd worden om ethyleen van te maken. Dit is hetzelfde ethyleen dat bekomen wordt uit aardolie via krakers. In vergelijking met PE van aardolie, zijn er voor het maken van bio-PE een dus aantal extra stappen vooraf nodig, Deze extra stappen worden bij de berekeningen niet altijd meegenomen. Er is dan ook de perceptie over het 'bio gebeuren'. Er zijn bedrijven die heel bewust voor bio-PE kiezen omdat ze er van uit gaan dat dit ecologischer is of omdat ze denken dat men deze verpakking gewoon kan weggooien. Veel mensen denken bij bio, ik smijt het weg en dat lost op in de natuur, maar niets is minder waar. Bio-PE heeft dezelfde samenstelling als gangbaar PE en is ook niet biodegradeerbaar. En daar zit volgens mij een zeer grote communicatie-opdracht voor overheden dat het woord bio niet noodzakelijk een positieve klank heeft. Zelfs industrieel composteerbaar materiaal stelt op dit moment problemen. Het wordt verbrand, omdat er geen enkele industriële installatie is, die biocomposteerbaar materiaal wil of direct kan verwerken." Hoe komt dat? Er is een verschil tussen de vereisten van de normen naar composteerbaarheid en de werkelijke opzet in composteringsinstallaties. Het verschil zit hem in de tijd die volgens de norm gedefinieerd wordt en de werkelijke tijden die gebruikt worden in de installaties, die merkelijk korter is. Dus als zij dat materiaal gaan verluchten, zit het nog vol met kunststoffolie. Dat willen ze niet, omdat het niet in het proces past. Als je de verblijftijd sterk moet verhogen, dan is hun doorlooptijd veel te lang en moeten ze veel te veel materiaal opslaan en ruimte hebben. 'Home compostable' is ook een probleem. Dat verdwijnt nu meestal in de blauwe zak, omdat niet iedereen beschikt over een compostbak. Dat materiaal begint bij 50 graden te smelten, en gaat gemakkelijker verbranden. En op die manier vervuilt het terug de afvalstromen die mechanisch gerecycleerd worden." Hoe is het met imago van gerecycleerd gesteld? "Dat is niet positief, want consumenten hebben er een verkeerd beeld van. Kinderzitjes van gerecycleerd materiaal zijn niet populair, want het lijkt niet betrouwbaar in vergelijking met nieuw. Maar als ik erop zet 'geproduceerd volgens de ISO 9001 kwaliteitsstandaard', dan is er niets aan de hand. Recyclaat heeft voor veel mensen een negatieve bijklank. Daarom is er een certificatiesysteem voor recycled content ontwikkeld door BQA (Belgian Quality Association) dat gebaseerd is op ISO 9001, waarbij wij de declaratie van de recycled content bevestigen. Oerlemans plastics heeft bijvoorbeeld een certificaat dat 50 procent van hun hoezen van die nu door baksteenfabrikant Wienerberger gebruikt worden voor het verpakken van paletten van bakstenen. Dat certificaat geeft aan dat die verpakking kwalitatief in orde is, maar bestaat uit gerecycleerd materiaal. Dit initiatief is mee gesteund door ValiPac." Heeft u daar nog meer voorbeelden van? "Hetzelfde geldt voor de vuilniszakken van Powerpack. Vanuit de nieuwe Vlarema-regelgeving moet een vuilniszak in België vanaf 2021, 80 procent gerecycleerd materiaal bevatten. Als je een vuilniszak opneemt, moet hij toeblijven als je hem aan de straat zet totdat hij in de vuilniswagen belandt. Ik wil geen vuilniszak omdat die bestaat uit 80 procent recyclaat, maar een vuilniszak die voldoet aan bepaalde eisen wat betreft sterkte en doorprikweerstand. Kwaliteit primeert. Als we voldoende kunststoffen op de markt brengen die kwalitatief in orde zijn op basis van recyclaat, dan gaat het vertrouwen van de mensen in recyclaat en in die producten stijgen." Tekst: Erik Kruisselbrink / Foto's: Centexbel-VKC, P&G, Vanheede, Werner & Mertz