Boeken in de marge

Loden zetletters, boekdrukpersen, oliehoudende inkten, etsnaalden, beitels, houten matrijzen, zachte vernis ... In dit ambachtelijke drukatelier worden boeken nog op de traditionele manier vervaardigd. Een activiteit die (met een Engelse term) als 'private press' aangeduid wordt: een kleine onafhankelijke uitgever die zich nog aan de boekdruk, de linosnede, het etswerk, de zeefdruk of elke andere techniek uit vroegere dagen om beelden en tekst te drukken, overgeeft. "Met 'private press' bedoelt men het werk van een onafhankelijke kleine uitgever, die zijn boeken zelf vormgeeft, drukt en er de teksten voor uitkiest. Het kan ook om een schrijver gaan die zijn eigen teksten of die van goede vrienden drukt en uitgeeft. Doorgaans worden deze boeken in kleine oplagen op een ambachtelijke manier gedrukt, soms met oude drukpersen." Dat is de definitie die het Maison de l'Imprimerie van Thuin in de catalogus van de tentoonstelling 'Livres en marge' geeft.In heel Europa zijn voorbeelden van 'private press'-initiatieven te vinden, ook in België waar sommigen al sinds de jaren '80 actief zijn. "Ze produceren werk van een grote kwaliteit waarbij literatuur, boekdrukkunst en beeldende kunst elkaar aanvullen. Vaak binnen kleine projecten die zowel met de meest hedendaagse stijlen en onderwerpen te maken hebben, als met oude bibliofiele praktijken die getransformeerd worden zonder dat ze tot een pastiche verworden," lezen we in de catalogus 'Livres en marge'.Het is moeilijk om te zeggen hoeveel 'private press'-initiatieven er in België zijn. Het 'Maison de l'Imprimerie' van Thuin heeft er echter 14 uitgekozen, gelijk verdeeld over Vlaanderen en Wallonië. Een van die uitgevers is Alain Regnier, oorspronkelijk uit Soignies en nu gevestigd in Besonrieux. De vader van Alain was drukker en Alain zelf heeft zich in het vak van drukker en graveur gevormd. Later maakte hij zich ook nog de bindtechniek, de offsetdruk en de zeefdruk eigen. In 1993 richt hij R.A. Éditions op, zijn 'private press', waarmee hij met veel zorg werken creëert waarin grafiek en poëzie verenigd worden. "De relatie tussen de tekst en het beeld is voor mij erg belangrijk," zegt hij. Teksten zetten of gravures drukken, Alain Regnier beheerst beide technieken tot in de perfectie en wisselt ze af. In zijn atelier neemt hij de tijd om te creëren en te produceren. A rato van een of twee projecten per jaar. En soms stelt Alain ook zijn werk tentoon.Alain Regnier is gepassioneerd door ambachtelijke druktechnieken en geeft zijn kennis ook door als kunstleraar in het secundair onderwijs. Hij heeft trouwens een collectie samengesteld waarin kinderen zich als de auteurs en illustratoren van opmerkelijke, kleine boekjes ontpoppen. Wanneer hij niet voor de klas staat, creëert hij in de afzondering van zijn atelier. "Ik hou ervan om in mijn atelier te zijn, om inkt en papier te manipuleren, om te drukken. Ik schep er enorm veel plezier in om alleen in mijn atelier te zijn, om iets met mijn handen te maken en om zo een druktraditie die dreigt te verdwijnen, voort te zetten. De mensen die naar een demonstratie komen kijken, staan in ver- en bewondering. Ze beseffen niet dat tot in 1984 op die manier gewerkt werd," vertelt hij.Ierland, Griekenland, Italië, ... de passie van Alain brengt hem ook in het buitenland waar hij met geestesgenoten samenwerkt. Zijn passie wordt dan een reden om andere mensen te ontmoeten. "Als onafhankelijk drukker kun je het je veroorloven om een bevoorrechte relatie met schrijvers en kunstenaars te onderhouden. Naast het vak op zich, zijn het ook de menselijke relaties die me boeien."Het 'Maison de l'Imprimerie' van Thuin is een ambachtelijk museum waar haast alle machines nog gebruikt worden. Er worden ook educatieve of creatieve workshops georganiseerd. Van 9 februari tot 5 mei 2019 liep er in dat cultuurhuis de tentoonstelling 'Livres en marge', binnen het project ' Du plomb au pixel - (R)évolutions graphiques en Belgique' (Van lood tot pixel - Druk(r)evoluties in België). De tentoonstelling was een gezamenlijk project van het Museum Plantin-Moretus uit Antwerpen, het Industriemuseum uit Gent, het Nationaal Museum van de Speelkaart uit Turnhout, het 'Centre de la Gravure et de l'Image Imprimée' uit La Louvière en het 'Maison de l'Imprimerie' uit Thuin.De Vlaamse ateliers die er hun werk tentoonstelden, waren die van Jos Brabants (Private Press Jozef Moetwillig), Danny Dobbelaer (Zegwerk), Rein Ergo (Ergo Pers), Ronald Ergo (De Prentenier), Boris Rousseeuw (De Carbolineum Pers), Chris Schoonejans (De Gingko) en Dick Wessels (Het Gonst). Langs Franstalige kant tekenden de volgende uitgevers present: Guy Goffette (L'Apprentypographe), Jean-Claude Legros (Fond de la Ville), Gustave en Damien Marchoul (La Grippelotte), Alain Regnier (R.A. Éditions), Roger Foulon (Éditions du Spantole), Gabriel Belgeonne (Tandem) en Marc Imberechts (Tétra Lyre). Het initiatief dat op een uitzonderlijke manier de twee taalgemeenschappen samenbracht, werd mogelijk gemaakt dankzij de hulp van de Antwerpse bibliothecaris en verzamelaar Wilfried Onzea. "Het prestigieuze Industriemuseum van Gent is van plan de tentoonstelling te onthalen in zijn afdeling typografie die weldra helemaal gerenoveerd zal zijn," vertelt Christian Hocq, een van de curatoren van de tentoonstelling en ondervoorzitter van het 'Maison de l'Imprimerie'.