Eisen aan circulair verpakken voeding steeds hoger

Plastic levensmiddelenverpakkingen staan onder druk van zowel (Europese) regelgeving als de publieke opinie. De Europese Unie heeft vorig najaar zelfs een verbod op termijn afgekondigd van verschillende types verpakkingen; daarenboven dienen alle kunststofverpakkingen tegen 2030 recycleerbaar of herbruikbaar te zijn. Dat maakt dat verpakkers van levensmiddelen op zoek gaan naar alternatieven. Het project Circopack moet hen helpen hun verpakking te verduurzamen op basis van wetenschappelijke data waarbij rekening gehouden wordt met de volledige voedselverpakkingsketen."Plastics staan in een negatief daglicht", constateert Peter Ragaert van initiatiefnemer Pack-4Food. "Dat is dit jaar misschien nog wel meer zo dan vorig jaar. Dat heeft onder meer te maken met de plastic soep in de oceanen." Dat maakt dat levensmiddelenproducenten bijvoorbeeld overschakelen van plastic naar papier. Of naar een ander type plastic. Of naar een combinatie van papier en plastic. Dan is de wel de grote vraag in hoeverre dan de verpakkingskarakteristieken nog optimaal zijn voor een bepaald product? En wat is dan de milieu-impact door de hele keten heen, van grondstoffen via gebruik tot en met end-of-life? Om dat te kunnen bepalen en vergelijken met andere materialen zul je een LCA (levenscyclusanalyse) moeten maken van meerdere verpakkingen." En juist dat vormde precies de aanleiding voor de start van Circopack, een nieuw initiatief van Pack4Food, in samenwerking met Flanders' Food en SensNet. Want een database met dergelijke cijfers, een benchmark voor verpakkers, was er nog niet.Marilien van Oudenhove van Pack4Food vertelt dat het idee voor Circopack is ontstaan na geluiden van voedingsmiddelenproducenten. "We kregen vragen van verschillende bedrijven. Hun vraag is vaak heel breed: Hoe kunnen we onze verpakkingen verduurzamen? Op dat moment maken wij een afspraak met het bedrijf voor een brainstorm om te achterhalen wat ze ongeveer in gedachten hebben. Dan blijken ze vaak zelf al wel het nodige vooronderzoek te hebben gedaan, maar nog geen echte strategie te hebben. Daarom trachten wij samen met de bedrijven te zoeken naar mogelijke oplossingen of alternatieven." Omdat veel levensmiddelenbedrijven met deze problematiek te maken hebben of krijgen en hen een doordachte strategie te bieden, ontstond bij Pack4Food in 2018 het idee voor een concreet projectvoorstel. Toen dat voorstel door VLAIO werd goedgekeurd, ging het project op 1 april van dit jaar officieel van start.Pack4Food, het platform voor het zo optimaal mogelijk verpakken van voeding, zit bepaald niet stil. Het OptiBarrier-project was nog niet eens afgerond of er werd met Circopack al een nieuw onderzoek in het leven geroepen. Ditmaal in samenwerking met Flanders' Food, het speerpuntcluster van de Vlaamse voedingsindustrie, en SensNet, een netwerk van bedrijven en kennispartners, dat gegroeid is vanuit de jarenlange ervaring met sensoriek-gerelateerde consultancy van SensTech. Het doel van SensTech is inzicht verkrijgen in de chemische achtergrond van het aroma van voedingsmiddelen en de geur van contactmaterialen.Omdat Pack4Food zelf geen onderzoek verricht, maar alleen coördineert en kennis probeert samen te brengen, heeft het inmiddels een groot aantal gerenommeerde onderzoeksinstituten aan het project Circopack weten te committeren. Zij zullen het daadwerkelijke onderzoek verrichten om zo de benodigde data boven water te halen. De resultaten van het onderzoek zullen uiteindelijk verspreid worden naar een brede groep van bedrijven via een online tool. Deze biedt verpakkende bedrijven handvatten om een zo circulair mogelijke verpakking te kunnen kiezen, zonder dat dat ten koste gaat van de inhoud. Van Oudenhove: "Levensmiddelenproducenten krijgen op die manier een toolbox met concrete data als benchmark in handen."Via genoemde online toolbox die beschikbaar komt, in eerste instantie voor leden van de deelnemende organisaties, moeten bedrijven stapsgewijs tot de voor hen optimale en circulaire verpakking komen. Die toolbox vormt min of meer een uitbreiding op de bestaande toolbox www.Pack4Ecodesign.org, aldus Ragaert. "Deze bevat echter geen concrete data over bescherming van de inhoud en het effect naar milieu toe wordt slechts door drie indicatoren gekwantificeerd. Met de nieuwe toolbox moeten verpakkende voedingsmiddelenproducenten doordachte beslissingen kunnen nemen rond de grondstoffenselectie voor hun levensmiddelenverpakkingen. Daarvoor moeten we de volledige levenscyclus bekijken van grondstof, via gebruik naar end-of-life. Hierbij moeten ook de verschillende mogelijkheden van sorteren en recycling, zoals mechanische en tegenwoordig ook chemische recycling worden meegenomen." In dat kader zijn ook Fost Plus en Valipac bij het project betrokken.Ragaert opnieuw: "Wij bepalen feitelijk niets, de keuze is aan de bedrijven zelf, al kunnen we hen uiteraard wel begeleiden bij het selecteren van verpakkingsmaterialen die relevant zijn om mee te nemen binnen Circopack. Want iedereen heeft misschien wel hetzelfde doel voor ogen, de weg er naartoe is vaak verschillend."Nog meer dan in het OptiBarrier-project wordt in Circopack een actieve bijdrage van bedrijven gevraagd in de vorm van het zelf uitvoeren van testen. Om die reden is Circopack gedoopt als COOCK-project. COOCK staat voor Collectief Onderzoek en Ontwikkeling en Collectieve Kennisverspreiding en is één van de projecttypes binnen VLAIO.Netwerken speelt dan ook een belangrijke rol in dit project. Dat gebeurde ook volop tijdens de open kick-off meeting op 19 maart en de eerste bijeenkomst van de gebruikersgroep op 17 juni. Het enthousiasme onder bedrijven is groot, constateren Ragaert en Van Oudenhove. Inmiddels hebben zich 26 bedrijven aangesloten bij het project, met onder andere producenten van verpakkingsmaterialen, levensmiddelenproducenten, recyclagebedrijven en de organisaties Fevia, Valipac, Fost Plus, OVAM, Indufed en Essenscia.Ragaert benadrukt dat het van groot belang is dat bedrijven uit deze drie verschillende sectoren (verpakkings-, voedings- en recyclagesector) bij elkaar aan tafel zitten. "Op die manier krijgt men begrip voor elkaars problematiek: de recyclagesector voor die van de voedingsmiddelenverpakkers en materiaalproducenten en andersom."Ragaert legt uit dat het project zich vanwege de diversiteit van het aantal verpakkingsmaterialen beperkt tot een aantal beoogde - meer - circulaire verpakkingsmaterialen. Te denken valt aan een combinatie van papier en karton, kunststof dat gerecycleerd materiaal bevat, biogebaseerde kunststoffen en 'vereenvoudigde' kunststofverpakkingen, lees bij voorkeur monomaterialen. Zo hebben diverse grote concerns samen inmiddels kunststofverpakkingen ontwikkeld, die nog maar uit één soort kunststof bestaan. Dat is op dit moment veelal PE, PP of PET. "Daarbij neemt een coating veelal de functie over van een ander deel van de originele multilaagsfolie, waarbij het de vraag is in hoeverre deze al dan niet geschikt is om makkelijk te kunnen recycleren." Diezelfde vraag roept zich op bij een combinatie van kunststof en papier. "Bij papier met plasticcombinaties geldt dat een verpakkingsmateriaal dat minimaal uit 85 procent uit papier bestaat, bij het papierafval mag worden gegooid. Verder wordt ervan uit gegaan dat het in België gebruikelijk is papier van kunststof te scheiden. Het is daarbij natuurlijk wel van belang dat het plastic en papier makkelijk van elkaar te scheiden zijn."Om redenen van werkbaarheid is het aantal levensmiddelen, dat in eerste instantie in Circopack aan bod komt, beperkt tot vijf. Deze variëren van korter tot langer houdbaar. Concreet gaat het om ongeschilde aardappelen, versneden groenten, sneetjes kaas, een dessertpudding op basis van sojamelk en koekjes.Die beperking van een selectie aan verpakkingsmaterialen in combinatie met vijf voedingsmiddelen, betekent ook dat het project Circopack een eerste stap is naar verder onderzoek. Ragaert verklapt dat het zeker de bedoeling is om na deze projectperiode aan de slag te gaan met andere mogelijke verpakkingsmaterialen en voedingsmiddelen om zo de database verder uit te breiden.Bedrijven die willen mee doen aan het Circopack-project moeten lid zijn van Pack4Food, Flanders' Food of SensNet. De bijdrage die zij vervolgens voor het project Circopack moeten betalen, hangt af van de grootte van het bedrijf. Een bedrijf van minder dan vijftig werknemers betaalt, naast haar lidmaatschapsfee, 1000 euro per jaar voor het project, een bedrijf van tussen de vijftig en 250 werknemers 2500 euro en een bedrijf van meer dan 250 werknemers 5000 euro. De Vlaamse Overheid staat garant voor een subsidie van 60 procent van de kosten.