Elke medaille heeft twee kanten

Elke medaille heeft twee kanten. Eind 2020 kondigde de Zweedse meubelgigant Ikea aan dat zijn papieren catalogus zou verdwijnen nadat hij zeventig jaar lang goede en loyale diensten geleverd had - in 2016 nog kende de catalogus een recordoplage van 200 miljoen exemplaren, verscheen hij in 69 versies en 32 talen en werd hij in meer dan vijftig landen gedistribueerd. Bij de redenen die aangehaald werden om met de catalogus te stoppen, is er uiteraard het gewijzigde gedrag van de consument die hoe langer hoe meer online koopt. Doordat de lockdown die trend ongetwijfeld versneld heeft, zagen de producenten van karton en verpakkingen voor de B2C-sector een significante stijging van de bestellingen. De vooruitgang die de verpakkingsdrukkers boekten, woog echter niet op tegen het verlies van het gewone drukwerk. Het is tegen die achtergrond dat we de tabellen hieronder moeten bekijken. En we herinneren er nog eens aan dat de gegevens ervan op het jaar 2020, het eerste coronajaar, slaan. Volgens de cijfers van sectorfederatie Febelgra is de invoer dat jaar sneller gestegen dan de uitvoer, zozeer zelfs dat de balans van de sector gevaarlijk snel het kantelpunt nadert. Ten opzichte van onze drie belangrijkste commerciële partners - Nederland, Frankrijk en Duitsland - is de handelsbalans voor 2020 zelfs negatief. Dat kan ook niet anders wanneer het beroep van drukker op de vijfde plaats komt in de top 10 van de hoogste uurlonen voor arbeiders die SD Worx onlangs heeft opgesteld - achter vier functies uit de bouwsector. Kortom, de grafische sector heeft opnieuw een moeilijk jaar gekend waarin de omzet, algemeen gesproken, een neerwaartse trend vertoonde. Bij de grote namen uit de sector is alleen MCC Verstraete erin geslaagd om zijn omzet significant te verhogen. Met een stijging van 12,7 procent neemt MCC Verstraete opnieuw de leiding over van Amcor Flexibles Transpac in ons klassement op basis van de omzet. We geven toe dat MCC Verstraete in een heel bijzondere niche actief is, namelijk die van de 'in-mould labels' (IML) waarbij etiketten tegelijk met de kunststof verpakkingen vervaardigd worden zodat er een recycleerbare verpakking uit één enkel materiaal ontstaat. Het bedrijf uit het Oost-Vlaamse Adegem, dat sinds november 2021 in handen is van het Amerikaanse private equity-fonds Clayton, Dubilier & Rice (CD&R), heeft zijn omzet sinds het begin van de pandemie een hoge vlucht zien nemen. De quarantaines die geregeld van kracht werden, hebben tot een wijziging in het consumptiegedrag van de gezinnen geleid. Dat vertaalde zich in een individualisering van de porties en dus ook in een toename van de IML-verpakkingen. In maart 2021 werd MCC Verstraete ook in Australië actief door er Herrods, een fabrikant van in-mould labels, over te nemen. Ace Packaging, dat in Diest gevestigd is, maar dat ook productiesites in Turkije en Tunesië heeft en elk jaar ongeveer vier miljard verpakkingen aan de voedingsindustrie levert, registreerde een bijna even grote stijging van zijn omzet: twaalf procent. ACE dankt zijn benaming aan de eerste letter van het oorspronkelijke bedrijf (Alpagro) en aan die van de twee bedrijven die nadien overgenomen werden: Corne in Wevelgem en Eurozak in Diest. Amcor Flexibles Transpac, die de tweede plaats in ons omzetklassement inneemt, zag zijn omzet in 2020 stagneren voor die weer begon te stijgen. Voor het boekjaar 2021, dat op 30 juni afgesloten werd, bedroeg de omzetstijging immers acht procent. De Gentse vestiging van Amcor Flexibles Transpac zal een van de twee nieuwe innovatiecentra huisvesten die de groep, met een geconsolideerde omzet van 12,9 miljard dollar, zal bouwen. Brady, de nummer drie in ons klassement, zag zijn omzet met 7,6 procent krimpen en heeft in augustus 2020 zijn filiaal Transposafe, dat in verzegelsystemen gespecialiseerd is, overgenomen. Jaar na jaar neemt het aantal omzetcijfers dat in de jaarrekeningen in een verkorte vorm voorgesteld wordt, toe. Toegegeven, de vermelding van het omzetcijfer is facultatief. En het boekjaar dat we hier onder de loep nemen, wijkt niet af van de regel. Dioss Print Solutions, de grootste kunststofdrukker van het land die in 2019 een omzet van 6,5 miljoen euro rapporteerde, vermeldt voor het jaar nadien alleen maar een brutomarge van 1,5 miljoen euro. Schawk, dat in de prepress actief is, vermeldde in 2019 nog een omzet van 7,4 miljoen euro. In 2020 moeten we ons tevreden stellen met informatie over de brutomarge (3,4 miljoen). En er zijn nog voorbeelden. Soms vinden we informatie over de omzet terug in de beheersverslagen van de bedrijven: Euv Rmqc, een joint-venture tussen het Japanse JSR en IMEC, die zich specialiseert in de productie van harsen voor UV-lithografie, realiseerde in 2020 een omzet van 12 miljoen euro; Van Genechten Packaging, waarvan de inkomsten hoofdzakelijk afkomstig zijn van facturen aan andere eenheden van de groep; of nog Kliemo (5,8 miljoen), een onafhankelijke drukker die in 2021 getroffen werd door de overstroming van de Vesder. Dat is de reden waarom we in ons algemeen klassement sinds verscheidene jaren de gerealiseerde brutomarge vermelden als we geen informatie over de omzet hebben. Dat maken we duidelijk door een asterisk te plaatsen naast het bedrag in kwestie. De hoogste brutomarge in ons klassement is, in deze context, die van Vuye Flexible Packaging, een bedrijf van de groep Asteria waarvan de omzet explosief gestegen is sinds het Belgisch-Nederlandse investeringsfonds Waterland in 2018 tot het kapitaal van de etikettenproducent Accent (ook een onderdeel van Asteria) toegetreden is. Voor die operatie realiseerde Accent, dat in het West-Vlaamse Gullegem gevestigd is, een omzet van 20 miljoen euro. Zeventien overnames later, voor het grootste deel in het buitenland, boekt Asteria een omzet van ongeveer 170 miljoen euro en telt het zo'n 850 werknemers. In ons land telt de groep vijf eenheden: Accent, Orbo, Vuye, Digilinck en Dejonghe. De tweede plaats in het klassement van de brutomarge is voor Bredero, een drukkerij uit Melle die in 2016 door de broers Eric en Luc De Coker (bekend van de Antwerpse familiale drukkerij Albe De Coker) overgenomen is. In vergelijking met 2019 zijn er in 2020 drie grote bedrijven uit de lijst verdwenen. In de eerste plaats Printing Partners Brussel waarvan de persen eind 2019 stilgelegd werden na de beslissing van Mediahuis om de productie van zijn kranten in het Limburgse Paal-Beringen te concentreren. Een jaar later werd het Brusselse bedrijf, waar nog maar drie mensen werkten, geabsorbeerd door het zusterbedrijf Printing Partners Paal-Beringen. Drukkerij Lesaffre uit Moeskroen, die in 2018 overgenomen werd, werd geabsorbeerd door Delabie. Campi Press, waarvan de omzet in 2020 tot 2,5 miljoen euro teruggevallen was, is gefuseerd met Campi Producties. Op een ander niveau wijzen we ook op de verdwijning van Drukkerij Schaubroek die door Graphius overgenomen is, en die van DV3 die met Daddy Kate gefuseerd is. Andere verdwijningen komen niet in de tabel voor omdat we de drukkerijen die in een grote groep opgenomen zijn, niet apart vermelden. Eind 2021 kondigde DPG Media België de sluiting van het Eco Print Center in Lokeren aan, waar onder andere de kranten De Morgen en Het Laatste Nieuws van de persen rollen. De reden: de ononderbroken achteruitgang van de papieren kranten waar er sinds 2015 elk jaar vier procent minder van gedrukt worden, maar ook een verkeerde technologische keuze - de waterloze druktechnologie - en de aanstaande wijziging van het formaat van die twee kranten. Achter Amcor Flexibles Transpac en MCC Verstraete, twee onaantastbare bedrijven die het klassement volgens de gerealiseerde winst met een grote voorsprong aanvoeren, volgt op de derde plaats Group Joos. Dat bedrijf boekte in 2020 een mooie meerwaarde na de verkoop van Joos Hybrid aan Colruyt Group. De verkoop van Joos Hybrid, dat in de transactionele communicatie gespecialiseerd is, was logisch omdat die activiteit, waaruit Joos zich wou terugtrekken om zich op de grafische communicatie en druk toe te leggen, complementair is met de activiteit van Symeta, een afdeling van Colruyt Group. Joos Hybrid werd in april 2021 een onderdeel van Symeta en is ondertussen tot Symeta Hybrid omgedoopt. Verder in het klassement staan de bedrijven van de groep Reynders die zich in de etikettendruk gespecialiseerd heeft en die een zo goed als ongewijzigde, geconsolideerde omzet van 117 miljoen euro boekt. Omdat de nettowinst uiteindelijk een boekhoudkundig resultaat is, publiceren we in een moeite ook het klassement volgens het exploitatieresultaat. Dat kunnen we als meer relevante informatie beschouwen dan de nettowinst omdat het de lopende en normale activiteit van een bedrijf in cijfers omzet, zonder rekening te houden met fiscale of buitengewonde financiële elementen. Group Joos is om de reden die we net vermeld hebben, dan ook uit dit klassement verdwenen. Omdat de winst en de rendabiliteit via de Return of Equity (ROE) met elkaar verband houden, hebben we in dit klassement alleen de 200 eerste bedrijven uit de sector op basis van de eigen middelen opgenomen. Elke breuk heeft immers de neiging om een verkeerd beeld op te hangen, naarmate zijn noemer kleiner wordt. Zoals steeds zijn het de bedrijven die in een nichemarkt actief zijn, die het hoogste rendement halen. Het nulrendement van Brochage Renaître wordt verklaard door zijn statuut van maatwerkbedrijf. Dat bedrijf dat in de afwerking van documenten gespecialiseerd is, heeft zich tijdens de pandemie opnieuw uitgevonden en is venstermaskers (die liplezen mogelijk maken) voor doven en slechthorenden gaan produceren. In het klassement van de toegevoegde waarde treffen we bovenaan het vaste trio Verstraete, Amcor Flexibles en Brady aan. Daarbij laten de twee eerste bedrijven het derde ver achter zich. In het totaal gaat de toegevoegde waarde van de 200 bedrijven in onze top met twee procent achteruit. De toegevoegde waarde is de extra waarde die het bedrijf door zijn activiteit aan goederen en diensten van derden geeft. De waarde die zo gecreëerd wordt, moet het in principe mogelijk maken om alle exploitatiekosten te dekken. Het grootste deel van de exploitatiekosten bestaat uit personeelskosten. Dat verklaart de aandacht die aan de verhouding personeelskosten/toegevoegde waarde gehecht wordt. Die verhouding fungeert als een alarmsignaal zodra ze al te sterk boven het gemiddelde van de sector uitstijgt. Voor onze tabellen hebben we die verhouding twee keer berekend: een eerste keer waarbij alleen rekening gehouden werd met het statutair personeel, een tweede keer waarbij ook met het interim-personeel rekening gehouden werd. De mate waarin de bedrijven in 2020 een beroep op interim-medewerkers hebben gedaan, is in vergelijking met 2019 met twintig procent gedaald. Het bedrijf dat het meest interim-medewerkers heeft ingeschakeld, blijft Smurfit Kappa Drogenbos - daar zijn de uitzendkrachten goed voor 19 procent van de personeelskosten. Voor de 200 bedrijven in ons klassement bedragen de personeelskosten respectievelijk 62,63 procent en 65,26 procent, afhankelijk of men al dan niet met het interim-personeel rekening houdt. Ons voorlaatste klassement geeft een beeld van de financiële soliditeit van de bedrijven op basis van hun onafhankelijkheid - die informatie wordt verkregen door de eigen middelen door het balanstotaal te delen. Voor de 200 bedrijven in ons klassement ligt dit cijfer op 48,36 procent tegen 48,12 procent het jaar voordien. Ondanks de inspanningen van Moderna en P. Van De Velde, die op hun eentje meer dan een vijfde (22%) van de investeringen van de 200 bedrijven in ons klassement voor hun rekening nemen, zijn de investeringen in de sector van 146 miljoen euro teruggevallen tot 137 miljoen. Moderna heeft in Paal-Beringen 17,9 miljoen euro geïnvesteerd, onder andere in de installatie van een Manroland Lithoman IV, een 80 pagina rotatiepers. Die 50 meter lange pers moet de drukcapaciteit van het bedrijf met bijna veertig procent verhogen. De tweede grootste investeerder is P. Van De Velde waarvan het overkoepelende bedrijf (Vanrom) voor het eerst geconsolideerde resultaten publiceert: 124 miljoen euro en 670 medewerkers in het boekjaar 2020 dat gekenmerkt werd door twee bedrijfsovernames in Nederland. Die overnames moeten de positie van deze extreem discrete groep op het vlak van verpakkingskarton versterken. Het aantal medewerkers zou vanaf het boekjaar 2021 naar meer dan 1.100 moeten stijgen - meer bepaald door de overname van Remmet Dekker in Nederland en van Ekol Ofset in Turkije, een producent van kartonnen verpakkingen en bekers die op zich al goed is voor 450 medewerkers. De Turkse groep Korozo, die zich tot in de Europese top 10 van de verpakkingssector wil opwerken, maakt de omgekeerde beweging en heeft eind 2019 de controle van Venca overgenomen, een familiale commanditaire vennootschap die de bedrijven Vitra en Creavit, die allebei in Wommelgem gevestigd zijn, overkoepelt.