Het moet absoluut meer circulair

De Schamphelaire stelt dat verpakkingen weliswaar functioneel zijn, maar in een slecht daglicht staan. Dat slechte daglicht is katalysator voor steeds verdergaande wetgeving op Europees niveau, te beginnen met een herziening van de kaderrichtlijnen voor afval. Meer concreet gaat het om een verhoging van de recyclagedoelstellingen voor verpakkingsafval.Voor de meeste materialen is België al verder dan de Europese en zelfs de eigen Belgische doelstellingen, verduidelijkt De Schamphelaire. Voor wat betreft het totale verpakkingsafval is de richtlijn van de EU voor 2025 65 procent (voorbereiding voor hergebruik en recyclage) en voor 2030 70 procent. België hanteert momenteel zelf een norm van 80 procent waarbij die in 2015 al werd overtroffen met 81,5 procent. Voor wat kunststoffen specifiek betreft ligt de doelstelling van de EU op 50 procent in 2025 en 55 procent in 2030. In België ligt de richtlijn voor 2015 op 30 procent maar werd in 2015 in de praktijk al 42,6 procent gehaald. Daarmee is er nog werk aan de winkel om de nieuwe toekomstige EU-doelstellingen te halen.De totale vraag naar plastic in Europa was in 2015 49 miljoen ton. Daarvan was 39,9 procent bedoeld voor verpakkingen. Kijkend naar de hoeveelheid plastic afval neemt verpakking 59 procent voor haar rekening. Om daar een positieve kentering in te brengen heeft zij daarom een strategie geformuleerd voor een circulaire plastic economie. Deze omvat een aantal pijlers. Een daarvan is design for circularity. Dat betekent dat tegen 2030 alle plastic verpakkingen herbruikbaar of makkelijk recycleerbaar moeten zijn. Tevens brengt dat een mogelijke herziening van de essentiële eisen met zich mee voor verpakkingen en zal een eco-modulatie bekeken worden van de bijdrages voor de EPR-systemen. Verder moet er meer gerecycleerd materiaal worden gebruikt en moet de hoeveelheid afval en zwerfvuil worden teruggedrongen via een richtlijn rond eenmalig gebruikte plastics. Reden daarvoor is dat 50 procent van de totale hoeveelheid vervuiling op Europese stranden bestaat uit single used plastics. 34 procent is ander plastic, terwijl slechts 16 procent uit niet-plastic bestaat. Onder eenmalig gebruikte plastics worden die producten verstaan die volledig of gedeeltelijk uit plastic bestaan en niet ontworpen of op de markt gebracht zijn om voor hetzelfde doel hergebruikt of hervuld te worden. Dat geldt ook voor biogebaseerde en biodegradeerbare plastics. Categorieën die van belang zijn voor de voedingsindustrie zijn voedingsverpakkingen (service verpakkingen en verpakkingen voor individuele porties uit harde plastics), drankverpakkingen (plastic flessen, drankkratons en pouches), zakjes, wikkels, drankbekers en rietjes.Aan de rand daarvan moet bekeken worden hoe en wanneer het gebruik van biodegradeerbare plastics gunstig zijn. En wat de LCA (levenscyclusanalyse) van biogebaseerde kunststoffen is.De aangescherpte Europese wetgeving, maatschappelijke druk rond verpakkingen en plastics en maatschappelijke en politieke druk rond zwerfvuil en statiegeld hebben inmiddels tot een aantal ontwikkelingen geleid in België: een overeenkomst over zwerfvuil met de betreffende sectoren, een nieuw verpakkingsengagement van sectoren en bedrijven, een verpakkingsplan van de Vlaamse regering, een nieuwe erkenning voor Fost Plus en een aanpassing van ISA en Vlarema.Die overeenkomst zwerfvuil heeft geresulteerd in een actieplan waarvoor 17 miljoen euro vanuit Fost Plus beschikbaar is gesteld. Hiervoor zijn Vlaanderen Mooi en Be-Wapp in Wallonië ingericht. Het actieplan kent vijf pijlers: infrastructuur, omgeving, participatie, sensibilisering en communicatie en handhaving. Daar bovenop komen bijkomende engagementen vanuit het verpakkend bedrijfsleven en individuele bedrijven.De verplichtingen en oplossingen in België leveren het volgende beeld op.Er is een herziening van ISA (Interregionaal Samenwerkings Akkoord) op komst, met daarin wellicht een doelstelling van 70 procent recyclage van plastic huishoudelijke verpakkingen tegen 2030. De komende jaren moeten Valipac en Fost Plus hogere inzamel- en recyclagecijfers halen voor verpakkingsafval. Valipac stimuleert de recyclage van bedrijfsverpakkingen; Fost Plus staat in voor de promotie en financiering van de selectieve inzameling, sortering en recyclage van huishoudelijk verpakkingsafval in België.Om meer verpakkingsafval in te zamelen zal het Interregionaal Samenwerkingsakkoord (ISA) aangescherpt worden. Dat samenwerkingsakkoord legt bedrijven die verpakkingen op de markt brengen een aantal verplichtingen op, bijvoorbeeld voor het recyclagecijfer.Door het ISA aan te scherpen moeten Valipac en Fost Plus meer focussen op de stromen verpakkingsafval die voorlopig nog niet of beperkt selectief worden ingezameld zoals folies en harde kunststoffen.Bovendien is er een nieuwe erkenning voor Fost Plus. Daarbij is voorzien in een uitbreiding van wat er in de blauwe zak mag, een verdubbeling van de inzameling van out-of-home en on-the-go verpakkingen en een 'afradend' tarief voor recyclage-verstorende verpakkingen in het kader van het groene punt. "Ook de nieuwe Europese SUP wetgeving zal moeten omgezet worden in Belgische regelgeving"In de blauwe zak zullen voortaan alle plastic verpakkingen mogen in plaats van alleen plastic flessen en flacons. Daaronder dus ook schaaltjes, vlootjes en bakjes, potjes en tubes en folies en zakjes. EPS (piepschuim) en KGA (klein gevaarlijk afval) mogen daar niet in. Dit moet tot een bijkomende recyclage van 70.000 ton extra plastic verpakkingen leiden. De jaarlijkse meerkost voor Fost Plus en haar leden komt op circa 37 miljoen euro. Voor heel België is de implementatie voorzien in de loop van dit jaar en volgend jaar.Naast de uitgesorteerde fracties van dit moment (drankkartons, staal, alu, transparante PET-flessen (helder, blauw en groen) en HDPE-flessen en flacons zullen daar op termijn heel wat extra uitgesorteerde fracties bijkomen. Er zal eerst een transitieperiode zijn vooraleer dit sorteerscenario bereikt wordt. Op het gebied van PET-flessen worden bij het groen ook al overige kleuren uitgesorteerd. HDPE gaat niet alleen maar over flessen en flacons, maar over alle mogelijke HDPE-verpakkingen. Daarnaast vindt er een uitbreiding plaats met nieuwe kunststof soorten als PP, PS, folies (PE en andere), PET-schaaltjes en harde mix plastics.Daarbij blijven er moeilijk recycleerbare verpakkingen voor bijvoorbeeld meerlaagse, samengestelde en zwarte verpakkingen. Hiervoor zullen volgens De Schamphelaire hogere Groene Punt bijdrages worden gevraagd. Voor andere valoriseerbare (niet-recycleerbare) verpakkingsmaterialen, zoals dunne alu, een combinatie van alu en plastics, EPS, hout, P/K met meer dan 15 procent andere materialen zullen deze tarieven nog hoger zijn. De hoogste worden echter in rekening gebracht voor andere en niet valoriseerbare verpakkingsmaterialen als multimaterialen op basis van glas, metaal en alu.Het doel is uiteindelijk om op termijn recyclageoplossingen te bieden voor alle huishoudelijke verpakkingen die op de markt worden gebracht. Naast de maatregelen die we op Belgisch niveau kunnen nemen, zijn er ook ontwikkelingen nodig op Europees vlak, zoals een accreditatie van recyclage procedés voor voedingsverpakkingen en gerecycleerde content, onderzoek en innovatie van bijvoorbeeld chemische recyclage en de ontwikkeling van een standaard voor tethered caps (doppen die aan de fles vast blijven zitten na opening) en dergelijke.