Een burgermenu van de snack om de hoek of een thuis geleverde pizza? De restaurants mogen dan wel gebukt gaan onder de gezondheidscrisis, de fastfoodsector daarentegen biedt beter weerstand dankzij de afhaal- en leveringsdiensten. Fastfood is een bloeiende markt die gedomineerd wordt door enkele reuzen uit de sector die zich in hamburgers, taco's, pizza's, sandwiches... specialiseren. Ook kleine, zelfstandige restaurateurs zijn op die markt actief - meer dan ooit zelfs sinds de pandemie meer dan een jaar geleden uitbrak. Sommige traditionele restaurants hebben hun manier van werken en hun menu's aangepast om maaltijden te kunnen leveren. Ze hebben ook de sociale media en e-commerce leren gebruiken door zich bij leveringsdiensten zoals Takeaway.com en Uber Eats aan te sluiten. Afhaaldiensten en thuisleveringen vergen echter aangepaste verpakkingen. En die worden nu plots onmisbaar terwijl de Belgische voedingsindustrie het verbruik van dergelijke verpakkingen net wil terugdringen.
...

Een burgermenu van de snack om de hoek of een thuis geleverde pizza? De restaurants mogen dan wel gebukt gaan onder de gezondheidscrisis, de fastfoodsector daarentegen biedt beter weerstand dankzij de afhaal- en leveringsdiensten. Fastfood is een bloeiende markt die gedomineerd wordt door enkele reuzen uit de sector die zich in hamburgers, taco's, pizza's, sandwiches... specialiseren. Ook kleine, zelfstandige restaurateurs zijn op die markt actief - meer dan ooit zelfs sinds de pandemie meer dan een jaar geleden uitbrak. Sommige traditionele restaurants hebben hun manier van werken en hun menu's aangepast om maaltijden te kunnen leveren. Ze hebben ook de sociale media en e-commerce leren gebruiken door zich bij leveringsdiensten zoals Takeaway.com en Uber Eats aan te sluiten. Afhaaldiensten en thuisleveringen vergen echter aangepaste verpakkingen. En die worden nu plots onmisbaar terwijl de Belgische voedingsindustrie het verbruik van dergelijke verpakkingen net wil terugdringen. De voorbije jaren heeft ook een andere trend zijn stempel op de fastfood gedrukt: de 'fast good'. Het concept (dat sinds de jaren 1990 in de VS bestaat) staat voor gezonde, biologische en zelfs lokale producten waarmee evenwichtige en gezonde maaltijden samengesteld worden. Kortom, alles om snel, maar toch gezond te eten. We zouden het over een 'top-of-the-range' of een meer verfijnde fastfood kunnen hebben. Een van de pioniers in België was Exki dat nu ook zijn klaargemaakte schotels met een Click&Collect-formule aanbiedt. De rage van de foodtrucks past eveneens in deze trend. Daarnaast neemt ook de keuze aan afhaalmaaltijden toe: gezonde sandwiches, slaatjes, wraps, sushi... De fastfoodmerken bezorgen je vandaag niet alleen snel je bestelling, maar spelen ook een sterk merkimago uit dat bij de consumenten in de smaak lijkt te vallen. Bovendien onderscheiden ze zich door een verzorgde en gedoseerde communicatie en zijn ze heel actief op de sociale media. Sommige fastfoodrestaurateurs schuiven de korte keten en seizoensgebonden recepten naar voren en roepen op om het milieu te beschermen. Die aanpak en diversiteit komen ook in de verpakkingen tot uiting: met duurzame materialen en een uitgesproken visuele identiteit. Van hun kant hebben ook de bekende, klassieke fastfoodketens hun aankoop- en kwaliteitsbeleid omgegooid en opteren ze voor milieuvriendelijkere verpakkingsmaterialen. Voedingsverpakkingen vind je in alle vormen en varianten: hamburgerdozen, puntzakken, schaaltjes, popcorndozen, etuis, koffertjes, verpakkingspapier en uiteraard zakjes. Nu de plastic zak uit de gratie verdwijnt, worden er weer meer papieren zakken verbruikt omdat die goedkoper en milieuvriendelijker zijn. Fastfood- en afhaalrestaurants doen er hoe langer hoe meer een beroep op. Papier, karton en plastic overheersen momenteel in de fastfoodverpakkingen. Dat betekent meteen dat de verpakkingssector voor een enorme milieu-uitdaging staat: met oplossingen voor de dag komen die een betere recyclage mogelijk maken en minder plastic verbruiken. Daardoor krijgen papier en karton hoe langer hoe meer de overhand op plastic. Dat zien we bijvoorbeeld bij McDonald's. In 2019 ging de keten in Europa van start met innoverende, recycleerbare verpakkingen zonder plastic. Dit om zowel het gebruik van plastic te elimineren als om de recyclage van verpakkingen te verbeteren. In 2025 wil het bedrijf alleen nog maar verpakkingen op basis van hernieuwbare, gerecycleerde en gecertificeerde materialen gebruiken. Het kunststof rietje dat door een exemplaar in karton vervangen wordt, illustreert die koerswijziging. Verscheidene spelers in de fastfoodsector waren al vooruit gelopen op het Europese verbod van een hele reeks producten in kunststof voor eenmalig verbruik - een verbod dat pas dit jaar van kracht werd. Onderzoek toont bovendien aan dat de consument ook een voorkeur voor milieuvriendelijke verpakkingen heeft en minder plastic wil verbruiken. Uit een studie die Two Sides in 2020 uitvoerde, blijkt overigens dat de Europese consument papier of karton verkiest boven andere verpakkingsmaterialen. Omdat het almaar belangrijker wordt om eenmalige verpakkingen in kunststof te bannen, ziet de verpakkingssector een sterke uitbreiding van het aantal beschikbare, milieuvriendelijke producten. Voortdurend komen nieuwe types van biologisch afbreekbare (composteerbare) en recycleerbare voedsel- en drankverpakkingen op de markt. Voorbeelden van die innovatieve oplossingen zijn verpakkingen in biologisch afbreekbare kunststof (PLA), in licht en stevig karton en zelfs in pulp van rietsuiker (bagasse). Papierproducenten zoals Metsä Board en Stora Enso ontwikkelen zelfs flessen in papier als een alternatief voor plastic flessen. Hoewel voedingsverpakkingen voor de fastfood geen lang leven beschoren zijn, moeten ze toch altijd hygiënisch zijn, mogen ze geen gevaar voor de voedselveiligheid vormen en moeten ze gemakkelijk te vervaardigen zijn. "In de sector van de fastfood zijn vaak speciale vormen en vouwen nodig en daarbij worden bijzondere vereisten gesteld aan de flexibiliteit en de vervormbaarheid van het verpakkingsmateriaal. Bovendien moeten de verpakkingen in dat segment optimaal aan de verpakkingslijn aangepast zijn om een efficiënte productie te garanderen", legt de Oostenrijkse papierproducent Mayr-Melnhof Karton (MM) uit. Papierproducenten investeren enorme bedragen in onderzoek en ontwikkeling om met recycleerbare en composteerbare verpakkingen alternatieven te kunnen aanbieden voor kunststof verpakkingen. Bovendien moeten die alternatieven ook functioneel en efficiënt zijn. Het karton dat gebruikt wordt, is vaak voorzien van een coating die als een barrière werkt, en bevat geen chemische substanties zodat het zonder gevaar in contact kan komen met voedsel. De Fins-Zweedse papierproducent Stora Enso biedt bijvoorbeeld voedselkommetjes in vezels aan, waarbij geen kunststof of PFAS (poly- en perfluoralkylstoffen, een verzamelnaam voor duizenden chemische stoffen, zie ook kader) komen kijken. Het materiaal dat PureFiber gedoopt werd, is biologisch afbreekbaar en recycleerbaar en fungeert als een barrière voor water en vetstoffen. Volgens Stora Enso is de koolstofafdruk van de PureFiber-producten ongeveer 75 procent kleiner dan die van alternatieve producten in kunststof of bagasse. Metsä Board pakt op zijn beurt uit met Prime FBB EB (195 à 320 g/m2), een voedingsverpakking op basis van nieuwe vezels die ook als een barrière werkt. Het product dat geen fluorhoudende bestanddelen of visuele witmakers bevat, kan probleemloos direct met voedingswaren in contact komen. Volgens de Finse papierfabrikant kan dit milieuvriendelijke product plastic vervangen in toepassingen waar een gemiddelde weerstand tegen vocht en vetten vereist is. Dit karton voor voedselverpakkingen oogt niet alleen erg wit, maar is ook 'uitstekend te bedrukken' aldus Metsä Board. De rectozijde is voorzien van een dubbele strijklaag, wat bijkomende visuele mogelijkheden biedt, ook al omdat de versozijde van een barrièrelaag voorzien is die eveneens bedrukt kan worden. Het gamma Inverform van Iggesund is gebaseerd op een innovatief karton dat ontwikkeld is om voedselbakjes te maken en dat plastic kan vervangen. De bakjes in Inverform die een polymeer bekleding meekrijgen, hebben een duidelijk kleinere koolstofafdruk dan de gewone bakjes in plastic. Volgens Stefan Söderberg, commercieel directeur van Iggesund, verbruikt de oplossing in karton zes keer minder CO2 dan een bakje in plastic, ofwel 3,5 g CO2/bakje in Inverform + PET. Op Inverform kunnen ook illustraties en logo's gereproduceerd worden. Een andere papierproducent die ook in de ontwikkeling van verpakkingen voor de fastfood investeert, is Sappi. Dat bedrijf pakt uit met de Sappi Fusion Topliner (van 90 tot 180 g/m2), een wit, tweezijdig en bijzonder goed te bedrukken karton. Dat hoogwaardige golfkarton op basis van nieuwe vezels is zowel op rollen als in vellen beschikbaar. Volgens Sappi "garandeert het golfkarton Topliner een unieke look met uitstekende mechanische eigenschappen voor een ruime waaier toepassingen". Daaronder ook voedingsverpakkingen voor de fastfood. Volgens de papierproducent is het materiaal geschikt voor alle drukprocedés en staat het borg voor een snelle droging van de inkt. Ook Mayr-Melnhof Karton heeft een milieuvriendelijk verpakkingskarton voor de fastfoodsector ontwikkeld: de Topcolor Grease 5-7, een oplossing op basis van gerecycleerd kraftkarton, in drie lagen met een milieuvriendelijke barrièrelaag (zonder fluoriet en zonder optische witmakers). McDonald's heeft dat materiaal gekozen om zijn Signature-producten te verpakken. Topcolor Grease is recycleerbaar en biologisch afbreekbaar en eist een plaatsje op naast de andere duurzame alternatieven voor doosjes in plastic of met een polyethyleen bekleding. De praktische en visueel verfijnde voedingsverpakkingen die MM Karton ontwerpt, zijn bovendien voorzien van stevige sluitingen die tegen morsen moeten beschermen. Omdat papier en karton goed te bedrukken zijn, kunnen voedingsverpakkingen op basis van dat materiaal een opdruk (logo, tekst, motief) krijgen om zich van de concurrentie te onderscheiden. Die materialen maken het mogelijk om met de klant te communiceren. Verpakkingen voor meeneemgerechten vertonen dan ook sterke verschillen, van maaltijdboxen met een uitgesproken visuele identiteit tot eenvoudige en functionele dozen zonder personalisering. Het jaarlijkse onderzoek Hot Markets Forecast For Print Demand dat Printing Impressions (PI) uitvoert, identificeert de 25 bedrijfstakken en sectoren die in de loop van het volgende jaar de meeste grafische producten zullen kopen. Hoewel de studie de situatie in de VS onderzoekt, kunnen we er toch iets uit leren. Voor 2021 komen verpakte voedingsmiddelen op de eerste plaats, meer bepaald wegens de bijkomende verpakkingen die vereist zijn voor thuisleveringen. De sector kent een groei van 8 procent, terwijl er tot 16 procent meer drukwerk verkocht kan worden dan in het jaar daarvoor. De drukkers en verwerkers van golfkarton en van karton zijn het best geplaatst, net als de grootformaat flexodrukkers voor de PE-krimpfolies. Het onderzoek geeft ook aan dat sterk gepersonaliseerde (digitaal bedrukte) verpakkingen het moeilijker krijgen. Covid-19 heeft immers tot een daling in de vraag naar dergelijke producten geleid omdat de extra kosten daarvoor volgens PI niet te verantwoorden zijn. "Wel is er een groeiende belangstelling voor intelligente verpakkingen in de sector en worden er weer meer encarts gebruikt - die worden aan de verpakkingen die thuis geleverd worden, toegevoegd", aldus de studie. Nog voor de pandemie wees het onderzoek van PI voor 2020 al de verpakte voedingsmiddelen aan als de sector met de grootste vraag naar verpakkingen. Samen met de explosieve groei van snack- en foodtrucks groeit ook de vraag naar gepersonaliseerde verpakkingen en communicatiedragers. En de vraag naar composteerbare of biologisch afbreekbare en gerecycleerde verpakkingen, op basis van PLA of bagasse, zit eveneens in de lift. Bij ons bieden enkele online platformen die voedingsverpakkingen verkopen de mogelijkheid om die verpakkingen te personaliseren. Europese web-to-print-platformen zien daarin marktopportuniteiten en hebben in hun aanbod gedrukte producten - dat al bijzonder ruim is - een gamma personaliseerbare voedingsverpakkingen geïntegreerd. Onlineprinters en Pixartprinting bieden bijvoorbeeld verpakkingskartons voor voedingsmiddelen aan, respectievelijk van 350 en 360 g/m2. "Onze benadering bestaat erin onze klanten de mogelijkheid te geven om op één plek alles te kopen wat ze nodig hebben. Het toerisme en de restauratie zijn belangrijke doelgroepen voor ons. Ze bestellen uiteenlopende gedrukte producten, van tafelsets tot vlaggen. Het aanbod voedingsverpakkingen stemt overeen met die vraag en sluit aan bij de trend van de foodtrucks die we in verschillende landen kennen. In België worden onze snackdoosjes en frietzakken bijzonder goed ontvangen", vertelt Christina Haeusser, directeur communicatie bij Onlineprinters. Dat type van gepersonaliseerde verpakkingen is bovendien niet alleen geschikt voor restaurants en thuisleveringen, maar ook voor evenementen en beurzen. Zowel Onlineprinters als Pixartprinting bieden biologisch afbreekbare en recycleerbare verpakkingen aan die dankzij een natuurlijke bekleding bestand zijn tegen vocht en vetten. Zowel Onlineprinters als Pixartprinting zeggen de voedselverpakkingen in vierkleurenoffset te bedrukken. Maar op de redactie hebben we redenen om te denken dat voor kleine oplages ook de digitale druk toegepast wordt. Behalve de klassieke hamburgerdozen, frietzakken en voedingsbakjes biedt Pixartprinting ook een originele, gecertificeerde voedingsverpakking op basis van uienschillen aan. Dat type van papier dat direct in contact met voedingsmiddelen mag komen, kan met waterhoudende inkten bedrukt/gepersonaliseerd worden. Onlineprinters en Pixartprinting beschikken beiden over digitale persen HP Indigo voor kleine formaten. Voor de offsetdruk doet Onlineprinters een beroep op de technologie van Heidelberg, Pixartprinting zet Komori-persen in. De gespecialiseerde bedrijven die voedingsverpakkingen drukken, moeten zich aan een hele reeks complexe en strikte voorschriften en richtlijnen houden. Die moeten garanderen dat de bedrukte verpakkingen geen negatieve impact hebben op de producten die erin verpakt worden. Er is de BRC/IoP-norm voor de veiligheid en hygiëne van voedings- en niet-voedingsverpakkingen. Bij de voedingsverpakkingen gaat de grootste aandacht uit naar de inkten. Bestanddelen van inkten en vernissen kunnen immers spontaan doorheen de verpakkingen in papier, karton en kunststof migreren. En indien er sprake is van contact, moet de voedselveiligheid bewaard blijven. Algemeen gesproken is het verboden om inkt aan te brengen op oppervlakken die direct met voedingsmiddelen in contact komen. Wanneer er sprake is van indirect contact, mogen de bestanddelen van de inkt niet terug te vinden zijn op de uitsluitingslijst van EuPIA (European Printing Ink Association). Daarnaast moet van UV-inkten aangetoond worden dat ze niet of nauwelijks migreren. Stratus Packaging bijvoorbeeld maakt gebruik van dergelijke inkten. De term 'zwak migrerend' verwijst naar inkten die geschikt zijn voor indirecte toepassingen op voedingsverpakkingen en aan de Zwitserse voorschriften voldoen. We wijzen er overigens op dat EuPIA sinds 2018 de omschrijving 'conform met voedingsverpakkingen' gebruikt in plaats van de term 'zwak migrerende inkt'. Sindsdien hebben heel wat inktleveranciers die formulering overgenomen. Volgens Stefan Söderberg van Iggesund worden dozen voor diepgevroren voeding hoofdzakelijk in flexo gedrukt, terwijl de offset- en digitale druk voor andere toepassingen types van voedingsverpakkingen gebruikt worden. De offsetdruk domineert nog de markten voor soepele en kartonnen verpakkingen. De daling van de oplages effent echter de weg voor de digitale druk. Binnen de digitale druk biedt HP met HP Indigo ElectroInk zwak migrerende inkten aan. "Een aantal van onze klanten gebruikt HP Indigo persen om soepele verpakkingen en vouwdozen voor voedingsmiddelen te bedrukken. De inkt HP Indigo ElectroInk is compatibel met soepele en kartonnen verpakkingen op voorwaarde dat alleen de kant die niet met de voedingsproducten in contact komt, bedrukt wordt. En dit bij bepaalde gebruiksvoorwaarden en wanneer de goede BPF-productiepraktijken gerespecteerd worden", deelt HP mee over zijn inkten. Het gamma 3000 van Xeikon dat met een droge toner zonder minerale oliën werkt, voldoet ook aan de eisen van de voedingsindustrie en is door de FDA goedgekeurd. De toners voor de vellenpersen van Ricoh Pro C hebben het certificaat van Smithers Pira dat ze veilig te gebruiken zijn op voedingsverpakkingen. Inkjetinkten die geschikt zijn voor voedingsverpakkingen zijn moeilijker samen te stellen dan analoge inkten. Dat is een kwestie van viscositeit: de printkoppen van een inkjetprinter hebben, om efficiënt te kunnen drukken, inkt met een lage viscositeit nodig. Daarom zijn foto-initiators en monomeren met een laag moleculair gewicht nodig om de viscositeit te beheersen. Die maken het echter moeilijker om de migratie te controleren. Julie Cross en Marina Santos van Domino Printing Sciences lichten dat proces toe op het informatiemedium UV+EB Technology. De inkjetvellenpersen Primefire (Heidelberg), Jet Press (Fujifilm) en Truepress (Screen) maken eveneens gebruik van 'zwak migrerende inkten'. Minder kunststof en minder wegwerpverpakkingen gebruiken door aan nieuwe, innovatieve materialen de voorkeur te geven: dat blijft de prioriteit. De verpakking van morgen zou echter ook intelligent en interactief kunnen zijn. We denken dan aan McDonald's dat naar aanleiding van de Wereldbeker 2014 een app met toegevoegde werkelijkheid uitbracht - daar kon je naar toe door het logo op de verpakking van je frietjes te scannen. En tijdens de zomer van 2020 bood Burger King een miniconcert (in toegevoegde werkelijkheid) aan wanneer je een QR-code op de verpakkingen van zijn beroemde hamburger scande. Sinds kort brengt Sushi Shop geregeld nieuwe en bijzonder grafische 'collectorboxen' uit. Die moeten klanten enerzijds stimuleren om vaker sushi af te halen en ze anderzijds aanzetten om daarvan een foto op instagram te zetten wat de zichtbaarheid van het merk ten goede moet komen. De verpakking wordt dan meer dan alleen maar een beschermende doos, ze wordt een echte reclamedrager. En wat de intelligente verpakking betreft, die staat op het programma van de internationale vakbeurs Interpack die in mei 2023 in Düsseldorf plaatsvindt. Interpack wijst op de groeiende markt van de toegevoegde werkelijkheid die via verpakkingen aangeboden wordt. Frankrijk en Duitsland zijn de Europese landen die het sterkst met die aanpak pionieren.