Overcapaciteit en concentratie

De race naar almaar groter blijft maar voortduren. Met de overname van zijn Amerikaanse concurrent Bemis, voor 6,8 miljard dollar, wordt het Australische Amcor de internationale nummer één in de sector van de plastic verpakkingen - met een omzet van 13 miljard dollar en 50.000 werknemers. Bemis dat al een tijdje door een herstructurering ging, boekte in 2018 een geconsolideerde omzet van 4 miljard dollar. Daarnaast had het bedrijf via zijn Belgische dochter Bemis Europa de Roemeense bedrijven Evadix MPI en Evadix Labels overgenomen. Evadix dat als eerste bedrijf op Alternext genoteerd werd en dat een tijdje had gehoopt om het Doornikse Casterman nieuw leven in te blazen, is vandaag echter niet meer dan een lege schelp. In ons land heeft Amcor Flexible Transpac, dat de eerste plaats inneemt in ons klassement volgens omzet, zijn vestiging in Halen definitief gesloten. Een stap die weerspiegeld wordt in de lichte daling van de bedrijfsomzet. Amcor dat op de groei van de e-commerce inspeelt, heeft onlangs in Gent een laboratorium in gebruik genomen waar alles gesimuleerd wordt wat een verpakking tijdens het vervoer naar de klant kan ondergaan.De nummer twee in ons klassement volgens omzet, Verstraete IML, verloor de man die het familiedrukkerijtje tot de internationale leider van de in mould label (IML) heeft uitgebouwd. De IML is een nichemarkt, maar wel een bijzonder rendabele nichemarkt. In de jaren zeventig zocht Geert Verstraete (die op 81-jarige leeftijd overleden is) een domein waarin zijn drukkerij, toen een bedrijf zoals er zoveel andere waren, zich zou kunnen specialiseren. Nadat hij zich met succes in de productie van zelfklevende etiketten voor glazen verpakkingen had gelanceerd, legde Geert Verstraete zich op vraag van een klant toe op de directe druk van verpakkingen die tegelijk als houders fungeren. Rond de eeuwwisseling wordt de Oostenrijkse groep Constantia Flexibles Packaging voor 51% eigenaar van het bedrijf. In 2014 komt Constantia in handen van het Franse investeringsfonds Wendel. Dat laatste verkoopt met een comfortabele meerwaarde de afdeling 'labels' van Constantia Flexibles aan het Amerikaanse Multi-Color dat in juli 2018 op zijn beurt in handen komt van een ander investeringsfonds, Platinum Equity. Dat laatste dat enkele maanden voordien ook WS Packaging overgenomen had, fuseert de twee eenheden. Dat leidt tot een groep die met 86 vestigingen in 36 landen een omzet van 2,2 miljard dollar boekt. Tussen al die bedrijven door, gooide de familie Verstraete de handdoek in de ring en verkocht ze de 49% die ze nog in bezit had, aan Multi-Color.Ook in ons land zijn er groepen actief, of proberen ze zich te vormen, maar ze zijn duidelijk een stukje kleiner. Reynesco Invest, dat voor de eerste keer een geconsolideerde omzet van meer dan 100 miljoen euro boekt, overkoepelt meer bepaald de bedrijven Reynders Etiketten en Reynders Pharmaceutical. Reynders dat een bijzonder rendabel bedrijf is - over 2018 bedroeg de nettomarge 13% - zet zijn internationale expansie voort met de overname van het Spaanse Albeniz. Dat bedrijf uit Pamplona bestaat al meer dan honderd jaar en is vandaag gespecialiseerd in de productie van zelfklevende etiketten. Sint-Luc Labels van zijn kant zet zijn eerste passen in de farmaceutische sector met de overname van het Nederlandse Pharmalabel, dat gespecialiseerd is in de productie van etiketten en in de blisterdruk. Dankzij die nieuwe overname groeit de omzet van de groep tot 53 miljoen euro.Voor Graphius, dat door de broers Denis en Philippe Geers geleid wordt, was 2018 het jaar waarin de overnames van het jaar voordien geconsolideerd werden (Schaubroek in Nazareth en PPO Graphics in Palaiseau nabij Parijs). De geconsolideerde omzet was daardoor van 56 tot 76 miljoen euro gestegen. Met de overname van Antilope De Bie zou die omzet de 100 miljoen euro moeten naderen. Maar hebben we het over een overname of een participatie? Op zijn website heeft Graphius het in de Nederlandstalige versie over een instap, en in de Franstalige versie over een rachat - wat toch niet helemaal hetzelfde is. Misschien was de overname van Antilope door De Bie Printing in 2017 moeilijk te verteren? Het feit blijft dat de boeken over 2018 van De Bie Invest een sterke waardedaling op de participatie (Antilope De Bie) vermelden en dat een nieuwe beheerder (Graphius Group) in beeld komt. Graphius Group versterkt op die manier zijn aanwezigheid in Antwerpen en kan, via Antilope De Bie dat al een kantoor in Nederland heeft, ook daar uitbreiden.Moderna van zijn kant had gehoopt om drie keer groter te worden door Corelio Printing over te nemen, een drukkerij die Mediahuis in april 2018 aan de Circle Media Group (CMG) verkocht had. Na die verrassende wending boert Corelio Printing echter achteruit. En omdat geen andere overnemer is komen opdagen, werd het materiaal in november laatstleden geveild. Bovendien was enkele weken daarvoor het materiaal van Helio Charleroi, een andere dochteronderneming van CMG, ook al verkocht. De ineenstorting van de Circle Media Group die in haar gloriedagen 2.700 medewerkers telde en een omzet van 500 miljoen euro boekte, zal een van de zwartste pagina's in de annalen van de Europese drukkerijsector blijven.Al die bewegingen passen in een situatie van overcapaciteit die door drie factoren in stand gehouden wordt: een overaanbod dat in het verleden opgebouwd is, de impact van de digitalisering op de vraag naar handelsdrukwerk en de voortdurende technische vooruitgang waardoor machines sneller kunnen draaien en platen sneller gewisseld kunnen worden. Het resultaat: op de krantendrukkerijen na heeft onze grafische industrie in tien jaar 40% van haar bedrijven en 37,5% van haar medewerkers zien verdwijnen.Na de achtergrond, de cijfers. Zoals gewoonlijk worden de twee eerste plaatsen in ons klassement volgens omzet ingenomen door Amcor Flexible Transpac en Verstraete IML. De kloof wordt echter kleiner en op 100.000 euro na zou de volgorde omgekeerd kunnen zijn. Door de sluiting van de site in Halen kreeg de omzet van Amcor een knauw van 5,6%, terwijl de omzet van Verstraete in dezelfde periode met 3,85% steeg. Amcor kende de grootste achteruitgang van de omzet in absolute cijfers (8,1 miljoen euro). Daarnaast ging ook de omzet van de groep Vlan er zwaar op achteruit (6,7 miljoen euro). Die groep gaat door een reorganisatie sinds ze in 2016 een half dozijn bedrijven absorbeerde om de structuur van de groep Rossel te vereenvoudigen.Ondanks de consolidaties die doorgevoerd worden, blijft de grafische sector er een van KMO's. Die bedrijven publiceren hun jaarrekeningen volgens een ingekort schema waarbij de vermelding van de omzet facultatief is. Wanneer die informatie ontbreekt, nemen we in ons klassement de bruto marge op en signaleren we dat met een asterisk links van het bedrag in kwestie.De grootste bruto marge in ons klassement (5,3 miljoen) is die van P. Van de Velde. Deze groep uit Wetteren die zich in verpakkingen gespecialiseerd heeft, heeft zich tegen een supersonische snelheid geïnternationaliseerd: in de jaarrekening over 2018 duiken niet minder dan vier filialen in vier landen op. En met de recente overname van FP Packaging uit Lokeren, een bedrijf dat gespecialiseerd is in de productie van verpakkingen voor bakkers, patissiers en chocolatiers, gaat Van de Velde op zijn elan voort. De groep die zo gevormd werd, realiseert een omzet van 105 miljoen euro.De winstkampioenen zijn zoals gewoonlijk Verstraete IML en Amcor Flexibles Transpac die met hun tweetjes goed zijn voor 18% van de winst in de sector. In totaal boekt de hele sector 27% minder winst. Kijken we echter alleen maar naar de 500 grootste winstscijfers, dan zien we een lichte stijging (+ 1,9%). Het gaat echter om een schijnbare paradox die verklaard wordt doordat het aantal grote verliezen groter is dan in 2017. In dat boekjaar stond het grootste verliescijfer (1,98 miljoen euro) nog op naam van Goldprint, een filiaal van de Franse Groep LGR dat toen voor de derde keer op rij in het rood eindigde. In 2018 begonnen de noodzakelijke investeringen van Goldprint om farmaceutische bijsluiters te kunnen drukken, vruchten te dragen. Het bedrijf slaagde er ook in om met de productie van etuis te stoppen, maar minder snel dan voorzien wegens de specifieke eisen die de farmaceutische sector stelt. Het gevolg is dat het boekjaar 2018 nog met een verlies van 0,84 miljoen euro afgesloten werd.Het grootste verlies over 2018 (8,2 miljoen) zien we bij de groep Vlan waarvan de resultatenrekening sterk beïnvloed werd door goodwill-afschrijvingen na de fusie en overnames als gevolg van de reorganisatie die in 2016 van start ging. Van Genechten-Biermans - een bedrijf dat gewrongen zit tussen verkoopprijzen die onder druk staan, en stijgende grondstofprijzen - eindigde het boekjaar met een verlies van 3,3 miljoen euro. Enz.Ook op het vlak van de toegevoegde waarde is er geen verandering in het leiderstrio - Verstraete IML, Amcor Flexible Transpac en Brady. De bedrijven die in ons klassement de top 200 uitmaken, hebben in 2018 een toegevoegde waarde van 943 miljoen euro gecreëerd. Dat is een daling met 4,3% t.o.v. 2017 toen de toegevoegde waarde 985 miljoen euro bedroeg. De toegevoegde waarde is een bijzonder belangrijke indicator van hoe de sector presteert omdat zij het in de praktijk mogelijk moet maken om alle spelers van het bedrijf te vergoeden: het personeel uiteraard, maar ook de kapitaalverschaffers en de overheid (via belastingen en sociale bijdragen). Wat dan nog overblijft, gaat naar het bedrijf zodat dat zijn ontwikkeling kan veilig stellen. Dat maakt duidelijk waarom een te groot aandeel van de personeelskosten in de toegevoegde waarde vaak een voorloper van problemen is. De problemen die de drukkerijen Grafix en Campi Press, allebei dochterondernemingen van de Grafische Groep Bongaerts, vandaag ondervinden, zijn daar een voorbeeld van. Een deel van de activiteiten van Grafix is in het begin van het jaar door de Nederlandse groep Em. De Jong overgenomen, die in ons land al Mercator Press bezat; Campi Press wordt op zijn beurt met sluiting bedreigd. Ook de verhouding van de personeelskosten bij E.P.B. NV in Wellen (124%) is verontrustend, maar moet genuanceerd worden omdat het bedrijf in december 2018 ASQ Labels geabsorbeerd heeft - de aandeelhouder van E.P.B., de Nederlandse groep Optimum, had ASQ Labels enkele maanden voordien overgenomen.Zoals in onze vorige editie hebben we het gewicht van de personeelskosten twee keer berekend, een eerste keer waarbij we alleen met de kosten van het statutaire personeel rekening hielden, en een tweede keer waarbij we ook de kosten van interim personeel opnamen. Bij de 200 bedrijven uit ons klassement zijn de kosten voor het tijdelijke personeel goed voor 4,9%, met als opvallende uitzonderingen Smurfit Kappa Drogenbos (30,4% - gespecialiseerd in de productie van reclame voor verkooppunten/POS-materiaal) en Optimax (38% - het afwerkingsfiliaal van drukkerij Moderna).Omdat de nettowinst gedaald is, is het niet meer dan logisch dat ook de 'return on equity' achteruitgaat. Voor de 200 grootste bedrijven in ons klassement is die van 11,3% tot 8% gedaald. De sterke stijging van Verstraete IML dat met een ROE van 56% uitpakt, is niet het gevolg van een explosieve winsttoename van het bedrijf, maar wel van een vermindering van de eigen middelen die uit de reserves gehaald werden. Het logische gevolg van de evolutie die we hierboven beschreven hebben, is dat de schuldgraad van de 200 bedrijven in kwestie van 51,8% tot 54% gestegen is.Cartamundi Turnhout heeft in de VS met de overname van USPCC (United States Playing Card Company) een grote slag geslagen. USPCC dat de eigenaar is van emblematische merken zoals Bicycle of Fournier, boekt een omzet van ongeveer 100 miljoen dollar en heeft twee productievestigingen, een in Kentucky en een in Spanje. Die overname die in de loop van 2019 officieel afgerond werd, zal ervoor zorgen dat de Turnhoutse groep voor haar vijftigste verjaardag een omzet van ongeveer een half miljard euro zal kunnen presenteren. In 1970 immers beslisten drie producenten van speelkaarten, die allemaal in Turnhout gevestigd waren - Brepols, Van Genechten en Biermans (overgenomen door Van Genechten) - om hun kennis in een joint-venture te bundelen. Die realiseerde in 2018 een geconsolideerde omzet van 390 miljoen euro.De investeringen door de sector gingen met 10% achteruit in vergelijking met het boekjaar ervoor. Op één opmerkelijke uitzondering na. In de loop van twee jaar - 2018 en 2019 - heeft de drukkerij van Mediahuis, een eenheid die uit de fusie van Concentra met Corelio voortgekomen is, 35 miljoen euro geïnvesteerd in twee nieuwe persen. Alle Nederlandstalige kranten van de groep worden nu op de persen gedrukt, terwijl op het dak van de drukkerij 1.400 zonnepanelen 335 MWh groene energie per jaar produceren.