De voortekenen waren ook de bezoekers van Het Congres uiteraard niet ontgaan, maar met het cijfermateriaal van Peter Vanden Houte, chief economist bij ING Belgium, won de dreigende economische crisissituatie nog aan urgentie. Zijn voor de gelegenheid roze overhemd ("Dan kan ik hier toch nog iets rooskleurigs tonen") kon de ernst van de situatie niet verbloemen.
...

De voortekenen waren ook de bezoekers van Het Congres uiteraard niet ontgaan, maar met het cijfermateriaal van Peter Vanden Houte, chief economist bij ING Belgium, won de dreigende economische crisissituatie nog aan urgentie. Zijn voor de gelegenheid roze overhemd ("Dan kan ik hier toch nog iets rooskleurigs tonen") kon de ernst van de situatie niet verbloemen. Van de ongekende energiecrisis met stijgende prijzen voor gas, elektriciteit en ook diesel, tot het consumentenvertrouwen dat zich op het laagste punt in veertig jaar bevindt: de grafische sector ondervindt de gevolgen in alle hevigheid. Toch schetste Vanden Houte ook een aantal lichtpuntjes. De prijzen voor papier en grondstoffen zoals aluminium lijken over hun hoogtepunt heen. En de inflatie zal na 2023 weer gaan dalen, net als de gasprijs. In de paneldiscussie die volgde op de presentatie van Vanden Houte beschreef Bart Reynders (Reynders Etiketten) de afgelopen periode als een 'ongelooflijke rollercoaster': terwijl de vraag naar etiketten enorm toenam, deed zich een papiertekort voor waardoor de levertijden van materialen opliepen naar vier tot vijf maanden: "Dat heeft wel impact gehad." Koen Braem, de ceo van de Limburgse drukkerij Haletra, stelde: "We zijn met zijn allen in een dal geraakt, maar veel dieper gaat het niet. Dus we gaan weer op de weg terug omhoog." Panellid Kurt De Cat (hoofdredacteur van Grafisch Nieuws) relativeerde de situatie bovendien enigszins: "Het is niet allemaal kommer en kwel. Als je naar de jaarbalansen kijkt, dan staat twee derde van de bedrijven in de sector er toch goed en sterk voor." Ook Marc Vandenbroucke (directeur Febelgra) wees daar op: de sector noteerde in 2019 nog een groei van zes procent. De branche kent echter verschillende niches, zoals offset, labels en large format: "En al die niches lopen ook in 2022 nog met verschillende snelheden." Een aantal segmenten van de grafische markt, zoals labels, verpakkingen en sign, is het ook na 2019 goed blijven doen, aldus Vandenbroucke: "Het grote verlies zit vooral in het handelsdrukwerk, waar op twee jaar tijd 25 procent omzet verdween." De Cat is ervan overtuigd dat innovatie de sector zal kunnen redden. "Kijk juist tijdens deze energiecrisis eens goed naar het verbruik van je machines. Heb je al zonnepanelen geplaatst? Hoe staat het met de verduurzaming van je bedrijf?" Bart Reynders (Reynders Etiketten) was het daar mee eens: "Zonnepanelen hebben wij al lang geleden gelegd. Wij kijken nu bijvoorbeeld nog eens goed naar alle verlichting. En we gaan de droging op onze persen omzetten van UV naar LED." Ook Koen Braem (Haletra) riep de sector op actie te ondernemen: "Ga dus niet stilzitten, maar gebruik de tijd die je nu hebt om te kijken waar het beter kan en investeer daar ook in." De Cat had daarbij nog wel een suggestie: "We moeten de web-to-print markt niet aan Nederland overlaten. Dat moet toch ook in België kunnen?" Marc Vandenbroucke vertrouwt eveneens op de creativiteit van de ondernemers in de sector. Daarbij verwacht hij bovendien ondersteuning van de Belgische overheid. Hij zou graag naast de begrenzing van de energieprijzen ook een plafond zien in de structurele loonindexering, die er nu voor zorgt dat de lonen begin 2023 automatisch met 12 procent stijgen. "De huidige compensatie is te beperkt." Koen Braem sloot daarbij aan: "We zijn een land van KMO's. Die moeten op de overheid kunnen rekenen. KMO's moeten vooral zaken kunnen blijven doen." Toch waarschuwde De Cat dat bedrijven niet te veel moeten kijken naar overheden: "Er is geen eindeloos geld beschikbaar. En België zal toch echt nooit een lagelonenland worden." Die stijgende lonen zijn misschien niet eens het grootste probleem waar grafische ondernemers op de niet al te lange termijn tegenaan gaan lopen: vind eerst maar eens geschikte medewerkers. Dat gaat nog niet meevallen, maakte Heleen Ernst duidelijk in haar presentatie tijdens Het Congres. Als generatiespecialist bij U'r Skills schetste zij de kloof tussen enerzijds de 'Generatie-X' (geboren tussen 1956-1970) die nu nog dominant aanwezig is in de branche, en aan de andere kant de 'Millennials' (1986-2000) en de aanstormende 'Generatie Z'-jongeren (2001-2015). Ze vatte het verschil in mentaliteit beeldend samen: "Vroeger zei je: 'Ik kan niet naar een feestje, want ik moet werken.' Nu zeggen jongeren: 'Ik kan niet werken, want ik moet naar een feestje'." Toch zullen werkgevers daar mee moeten leren omgaan: "Er wordt wel vaak gezegd dat Generatie Z moeilijk valt te managen. Maar aan wie ligt dat nou eigenlijk?" Arbeidsmarktexpert Fons Leroy gaf tijdens de paneldiscussie over dit thema antwoord op die vraag. Hij meent dat werkgevers door de krapte op de arbeidsmarkt gedwongen worden het anders aan te gaan pakken. Zijn advies: "Ga niet uit van jouw vacature, maar van het talent dat zich bij jou aanbiedt. En vorm ze daarna door ze op te leiden. We moeten veel meer kijken naar 'loopbanen' dan 'banen'." Daniëlle Vanwesenbeek (general manager bij Mastermail) heeft nu al met de generatieproblematiek te maken. Zij zoekt voor haar KMO vooral mensen die breed inzetbaar zijn: "We willen graag verjongen. Maar dat is moeizaam. Jongeren worden door hun opleiding te weinig geïnspireerd om in de grafische industrie te komen werken." Kirsten Brisar (eigenaar van bemiddelaar Qualified Creatives) herkende dat beeld: "We hebben geen gebrek aan kandidaten, maar het wordt wel steeds moeilijker een goede match te krijgen - het is eerder een 'war on the right talent'. Opleidingen zijn te veel opgeknipt in specialisaties, terwijl de mensen graag breder opgeleid zien, zodat ze breder inzetbaar zijn." Herman Staes (coördinator GRAFOC) reageerde door te stellen dat de leerprofielen al wel opnieuw geschreven zijn en ruimer opgezet: "Maar het is dan weer moeilijk om binnen schooltijd alle kennis goed over te dragen." Fons Leroy wees ook nog op het belang van duaal leren: "Op die manier breng je de arbeidsmarkt dichterbij jongeren en kun je leerlingen op een positieve manier triggeren. De sector en de opleidingen moeten daar als partners goed in samenwerken." Kirsten Brisar ziet bovendien ook kansen voor zij-instromers: "We moeten ook openstaan voor mensen die willen schakelen in hun carrière." De gevolgen van de geschetste generatiekloof blijven niet beperkt tot de arbeidsmarkt: ook de klantenkring van grafische ondernemingen gaat er onder invloed van jongeren flink heel anders uitzien. Trendwatcher Tom Palmaerts (Trendwolves) schetste een ingrijpend veranderende samenleving. Jongere generaties overheersen vanaf 2025 niet alleen de werkvloer maar ook het maatschappelijk leven. Ze kijken op een andere manier naar het hebben van een baan, gaan anders - en vaak alleenstaand - wonen in steeds grotere steden: "Stel je België voor als één stad". En ze gaan anders eten ("minder vlees'), en drinken ("wijn uit blik"), en reizen. Op de vraag wat het panel van opdrachtgevers (waaronder vertegenwoordigers van Bpost, Carrefour, Brouwerij Huyghe en Studio 100) van hun grafische partners verwachten, op weg naar de toekomst, klonk duidelijk de wens van innovatie. En dan liefst op bijvoorbeeld het gebied van flexibiliteit, aldus Lotte Krekels (Carrefour Belgium): "In de verpakkingswereld draaide het vaak nog om grote volumes en lange wachttijden. Gelukkig heeft de industrie zich op dat gebied snel ontwikkeld, dus ga daarmee voort." Ook Inge Moerenhout (Studio 100) verneemt graag over innovaties, zoals op het gebied van duurzaamheid. Ze stelde daaraan ook direct een voorwaarde: "Wel graag betaalbaar!" Een eis die gezien de economische omstandigheden voor zich spreekt, en ook onder de volgende generatie van opdrachtgevers wel zal blijven voortbestaan.