Stop de greenwashing

Hoe langer hoe meer bedrijven willen duurzame ontwikkeling in hun werking integreren, ongeacht of dat uit persoonlijke overtuiging of uit commerciële overwegingen is. Ook de sector van de print & sign kan niet meer om de duurzaamheidstrend heen. Enerzijds zijn de klanten zich beter bewust van de milieuproblemen en eisen ze meer duurzaamheidscriteria. Anderzijds wil de klimaatwet van de EU dat we tegen 2050 koolstofneutraal zijn, en dat kan niet zonder de medewerking van de bedrijven. En dan hebben we het nog niet eens over de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen of Sustainable Development Goals (SDG's) die de VN aangenomen heeft en die in principe tegen 2030 gerealiseerd moeten zijn. Met het oog daarop worden zowel regeringen als bedrijven en andere groeperingen opgeroepen om zich daar actief voor in te zetten. De SDG's zijn gebundeld rond de zogenaamde 5 P's: 'People, Planet, Prosperity, Partnership, Peace' (mensen, planeet, welvaart, partnership, vrede). Maar hoe kunnen productiebedrijven die in de sector van de grootformaatdruk en de signs actief zijn, duurzame ontwikkeling in hun organisatie integreren? En wat is uiteindelijk een duurzame onderneming? Kort gezegd berust duurzame ontwikkeling op drie grote basispijlers: economie (welvaart voor iedereen), milieu (de planeet beschermen) en maatschappij (armoede uitroeien, welzijn, gelijkheid...). Ernstig omgaan met die verschillende pijlers, vereist ongetwijfeld een verandering in de mentaliteit, de werkwijze en het management van het bedrijf. Bovendien moet ook heel het ecosysteem van het bedrijf - leveranciers en klanten - zich achter diezelfde waarden scharen. En er zullen investeringen nodig zijn, intelligente investeringen echter en niet tegen elke prijs. Schmitz Digital Printing, gevestigd in Ciney, heeft in de sector de naam een pionier te zijn op het vlak van duurzame ontwikkeling. Als een milieubewuste drukkerij die al meer dan tien jaar de milieucertificaten EMAS en ISO 14001 heeft, ontwikkelde het bedrijf in eerste instantie zijn milieu-aanpak onder het label 'green attitude'. Een aanpak die de bedrijfscultuur bepaald heeft en die van bij het begin de betrokkenheid van alle medewerkers vergde. "In onze micro-omgeving proberen we te zien hoe we onze milieu-impact kunnen verminderen", zegt directeur Bruno Schmitz. "Door lokaal personeel aan te werven, door onnodige verplaatsingen te vermijden, door de voorraad te optimaliseren om het transport te verminderen... Dat alles maakt deel uit van een algemene duurzaamheidspolitiek", legt Bruno Schmitz uit. Recenter heeft ook Publi FDM uit Sint-Lievens-Houtem zich als een duurzaam bedrijf onderscheiden. In 2018 begon Publi FDM met initiatieven op het vlak van duurzame ontwikkeling en elk jaar plant het bedrijf nieuwe initiatieven om zoveel mogelijk van zijn doelstellingen te realiseren. Een aanpak die sinds 2020 ook erkend wordt via het Voka Charter Duurzaam Ondernemen. Dat is een initiatief van de Vlaamse Kamers van Koophandel (Voka) waarin de zeventien SDG's centraal staan. "Daardoor kunnen we onze initiatieven beter controleren en krijgen we meer krediet om duurzame producten te verkopen", zegt Franky Demeyer, oprichter en eigenaar van Publi FDM. Zoals Franky Demeyer onderstreept, gaat duurzaamheid verder dan ecologie. Men moet ook rekening houden met het menselijke aspect. Op het vlak van arbeid behelst de pijler 'People' een duurzame HR-politiek, welzijn op het werk, permanente opleiding en diversiteit. En dat proberen zowel Schmitz als Publi FDM waar te maken. "Als bedrijf geven we een tweede kans aan mensen, zelfs zonder opleiding. We werken samen met instellingen zoals de VDAB of met mensen die een atypisch parcours achter de rug hebben. We proberen evenveel mannen als vrouwen in dienst te hebben en we betalen een gelijk loon. We hanteren een transparante communicatie, zowel naar het personeel toe als naar de klanten en leveranciers. We zijn ook een multicultureel bedrijf. Indien nodig bieden we gedurende drie maanden een opleiding Nederlands aan vooraleer we mensen aan het werk zetten", legt Demeyer uit. Ook bij Schmitz houdt men rekening met het welzijn op het werk. Bij de productie houdt dat in dat de risico's op vervuiling zo beperkt mogelijk gehouden worden en dat de gezondheid van de werknemers niet in gevaar gebracht wordt - onder andere door preventie en door de keuze van de productie-uitrusting. Het kan moeilijk zijn om een echt duurzame aanpak van greenwashing te onderscheiden. Bedrijven verhogen alvast hun geloofwaardigheid wanneer ze de certificaten en een jaarlijks duurzaamheidsverslag kunnen voorleggen. Die garanderen dat het beheersysteem van het bedrijf en de productieprocessen via jaarlijkse audits geregeld gecontroleerd worden. En dat is wat Bruno Schmitz met een sensibilisatiecampagne 'On est green et vous?' doet. Zelf ziet hij het anders: "We klagen het gebrek aan engagement en wil van sommige klanten aan, zowel uit de openbare als de privésector. Ze zeggen een inspanning voor het milieu te willen doen, maar stellen niet de daden die dat vergt. Ze willen duurzame producten, maar voor een euro minder zijn ze bereid om de goedkoopste optie te kiezen ten koste van duurzaamheid. Duurzame producten zullen nooit het goedkoopst zijn en zeker niet nu. Men moet een evenwicht vinden tussen economische, menselijke en milieuvereisten en verantwoorde en selectieve aankoopcriteria uitwerken." Bruno Schmitz wou op die manier de zaken scherp stellen. "Al jaren geven we prioriteit aan groene en Europese producten. Het volstaat niet om met inkt zonder solvent op producten zonder PVC te drukken om duurzaam te zijn. Bij sommige klanten die zeggen een inspanning te willen doen, en bij sommige leveranciers van grondstoffen zien we nog heel wat greenwashing. Het is niet genoeg om bomen in Indonesië te planten, om met elektrische auto's te rijden en om zonnepanelen te installeren. Men moet kunnen bewijzen dat het hele systeem 'groen' is, maar dat vereist een jaarlijkse audit en investeringen. Onze processen worden gecontroleerd, niets is eerlijker dan een externe audit." Elk initiatief op het vlak van duurzame ontwikkeling binnen een bedrijf, begint met een onderzoek van het energieverbruik en, in de mate van het mogelijke, het gebruik van hernieuwbare of groene energie. De eerste doelstelling bestaat erin om het energieverbruik zoveel mogelijk te verminderen. Daarvoor moet het personeel gesensibiliseerd worden om energie te besparen, en wanneer dat mogelijk is moet ook voor minder energieverslindende technologieën gekozen worden. Leveranciers van groene energie, zonnepanelen, ledverlichting, isolatie van het gebouw, recuperatie van het water... dat zijn praktijken die allemaal vanzelfsprekend zouden moeten zijn. In de sector van de large format printing en de signs impliceert duurzaamheid onmiskenbaar een doeltreffend beheer van het afval en de recyclage. Zowel bij Schmitz als bij Publi FDM is het afvalbeheer een van de belangrijkste aandachtspunten. De doelstelling: zo weinig mogelijk afval produceren. Schmitz beheert zijn afvalstromen via veertien verschillende recyclageketens, wat vrij uniek is in de sector. Dat gaat heel wat verder dan het sorteren van karton, kunststof, PVC en gevaarlijk afval. "Dat vraagt inspanningen en tijd. De medewerkers zijn het gewend om alles meteen te sorteren. En we zijn voortdurend op zoek naar nieuwe kanalen om afval te verwerken", zegt Bruno Schmitz. Het beheer van materialen zonder PVC (geen recyclagekanaal) en de recyclage van PVC-zeilen (prijsexplosie, ondoeltreffend) zijn op het ogenblik de aspecten die voor problemen zorgen. Voor er van recyclage sprake kan zijn, moet stroomafwaarts eerst geprobeerd worden om het materiaalgebruik en dus het afval te verminderen. Wanneer het mogelijk is om bepaald afval, zoals houten pallets of zeilen, via andere partners een tweede leven te geven, krijgt die weg de voorkeur boven de recyclage. Sinds 2018 zet ook Publi FDM stappen vooruit op het vlak van de recyclage. Het Oost-Vlaamse bedrijf doet een beroep op drie partners om het afval - platen in PVC-schuim, polyester, karton, PMC en PET - te recycleren. Publi FDM biedt daarnaast een recyclagedienst voor bedrukt textiel aan dat de klanten tot nieuwe grondstoffen kunnen verwerken. Het gaat hoofdzakelijk om vlaggen, doeken met spanelementen, strandstoelen, banners... "We bieden onze klanten zo de mogelijkheid van een volledig circulair proces", zegt Franky Demeyer. "Dat is een troef voor ons, want de bedrijven zijn vragende partij voor een dergelijke recyclageservice. Ze zijn bereid om meer te betalen voor de toegevoegde waarde die dat qua duurzaamheid biedt." Duurzaam produceren bestaat erin om, in de mate van het mogelijke, de voorkeur te geven aan gebruiksgoederen met zowel een hoge kwaliteit als een kleine milieu-impact. In een digitale grootformaatdrukkerij is de keuze van de dragers een gevoelig punt op het vlak van de duurzaamheid. Hoe kun je immers duurzaam zijn, wanneer je werkt met materialen uit de petrochemie - fossiele grondstoffen dus? Schmitz Digital Printing zegt de voorkeur te geven aan milieuvriendelijke inkten, producten zonder PVC, biologisch afbreekbare dragers, gerecycleerde materialen... En in dat verband, dragers met of zonder PVC? Bruno Schmitz: "Alles hangt af van de toepassingen en de vereiste weerstand". Sinds 2020 biedt Publi FDM via zijn webshop ook een reeks materialen zonder PVC aan voor vlaggen, banners, panelen, zelfklevers, displays. Gerecycleerd karton en polyester zijn andere duurzame alternatieven in het aanbod. "We bieden duurzame oplossingen aan zoals zelfklevers zonder PVC en zeilen in polyester, maar uiteindelijk is het de klant die op basis van zijn budget de keuze maakt. Om PVC te vervangen, kan men voor polypropyleen (PP) of polyethyleen (PET) kiezen. Dat is iets duurder, maar er zijn klanten die dat willen betalen. Je moet die zaken echter ook kunnen recycleren en momenteel zijn we op zoek naar een partner daarvoor", zegt Franky Demeyer. "Voor toepassingen met een korte levensduur gebruik je het best zeilen in polyester, maar bij toepassingen met een lange levensduur is PVC een duurzamere keuze", geeft hij aan. In alle bespiegelingen over de duurzaamheid in de sector van de grootformaatdruk is PVC het zwarte beest geworden. De leveranciers van de sector bieden hoe langer hoe meer alternatieven zonder PVC aan. Bruno Schmitz: "We proberen zo weinig mogelijk PVC te gebruiken, maar we hebben het materiaal niet volledig afgeschreven omdat je het kunt recycleren. (NVDR: bedoeld wordt hard PVC. Momenteel zoekt Bruno Schmitz al meer dan twee jaar naar een kanaal om soepel PVC te recycleren - resten van dat materiaal worden nu samengeperst en in de drukkerij opgeslagen.) Anderzijds is er te weinig transparantie over het materiaal dat in de producten zonder PVC gebruikt wordt." Bruno Schmitz zegt geen recyclageoplossingen gevonden te hebben voor de dragers zonder PVC. "We geven er de voorkeur aan om ze op te slaan tot we een veilige oplossing gevonden hebben, veeleer dan ze te laten verbranden. Dragers zonder PVC verbranden, mag. Maar bij sommige materialen weten we nog niet of dat wel goed is voor het milieu." Ook Publi FDM slaat PVC niet volledig in de ban: "Men zegt dat PVC slecht is voor het milieu, maar men kan het wel recycleren waardoor de milieu-impact vermindert. Wanneer producten gerecycleerd kunnen worden om er nieuwe producten van te maken, wordt dat een duurzame aanpak", zegt Franky Demeyer. Om daarin meer duidelijkheid te scheppen, heeft leverancier PantoonBenes de O&O-afdeling van de Duitse fabrikant Aslan, die in zelfklevende films gespecialiseerd is, gevraagd om een precies beeld te schetsen van de voordelen van de verschillende materialen (PP, PLA, rPET, soepel PVC) op het vlak van duurzaamheid. Het antwoord op de vraag welk materiaal het duurzaamst is, is niet eenvoudig. Er spelen heel wat factoren mee. En uit het verslag dat Aslan aan PantoonBenes bezorgd heeft, blijkt dat er meerdere keuzemogelijkheden zijn en dat alles afhangt van het beoogde gebruik. In het geval van toepassingen met een lange levensduur blijkt soepel PVC de beste optie te zijn. "Bij een toepassing met een lange levensduur moet PP verscheidene keren vervangen worden en dat is niet duurzaam", geeft Raf Thibaut aan, algemeen directeur van PantoonBenes. Ter informatie, het volledige rapport van Aslan kan indien gewenst bij de distributeur PantoonBenes geraadpleegd worden. "PP is recycleerbaar, maar is het dat nog wanneer het met UV-inkt bedrukt is? Wanneer gebruik je beter een al gerecycleerd materiaal, veeleer dan een ander recycleerbaar materiaal? Kan men bewijzen dat materialen zonder PVC goed gerecycleerd worden? Er zijn niet altijd recyclagekanalen beschikbaar voor alle recycleerbare alternatieven. Vaak is dat een dienst die georganiseerd moet worden door de leverancier, zoals HP dat zijn inktpatronen recupereert. En is een biologisch afbreekbare drager die met een bepaald type van inkt bedrukt is, nog altijd biologisch afbreekbaar? We kunnen ecologisch verantwoorde producten leveren, maar je moet kunnen aantonen hoe ze gerecycleerd zullen worden. Daarnaast moet je ook de hele levenscyclus kunnen schetsen. Dat is wat we met onze leveranciers willen doen", legt Raf Thibaut uit. Volgens Marc Breinstein, commercieel directeur van Beltex, een distributeur van soepele dragers op heel groot formaat, groeit de vraag naar zuivere dragers: "Vandaag leeft er een sterke vraag om naar iets anders over te stappen dan PVC-zeilen. De keuze wordt jammer genoeg nog altijd te veel door economische en/of productietechnische aspecten - vaak is een nieuwe manier van werken nodig - ingegeven." Christoph Van den Langenbergh, Benelux sales director van Antalis, is het daarmee eens: "Je moet de klanten kunnen overtuigen dat eenzelfde drukkwaliteit op de alternatieve media mogelijk is, maar dat vergt ook een nieuwe manier van werken". Volgens Marc Breinstein bestaat het milieuvoordeel van dragers zonder PVC in vergelijking met dragers met PVC erin dat ze verbrand kunnen worden. Endutex, een Portugese producent van soepele dragers die Beltex distribueert, zegt dat zijn soepele dragers zonder PVC naar de verbrandingsoven gestuurd kunnen worden als alternatief voor recyclage. Volgens Endutex dient de verbranding "hoofdzakelijk om afval te elimineren en tegelijk energie op te wekken. In sommige landen begint dat strategisch belangrijk te worden." Een laboratoriumonderzoek op vijf stalen zonder PVC van de Portugese fabrikant heeft inderdaad bevestigd dat het snijafval en het materiaal op het einde van zijn levensduur naar een afvalverwerker gestuurd kunnen worden om ze als energiebron te valoriseren. "Die materialen hebben een hoog calorisch vermogen en bevatten weinig vervuilende bestanddelen. Ze kunnen gebruikt worden om een vaste recuperatiebrandstof (CSR) te vervaardigen of als een brandstof op basis van afval (CDD)", legt Endutex uit. Hoewel de reclamezeilen in PVC wegens hun samenstelling (een mengsel van polyestervezel en PVC) moeilijk te recycleren zijn, zijn ze toch onmisbaar in een drukkerij. Het recycleren ervan is een duur proces terwijl de inkten ook nog eens een rem op de recyclage kunnen zijn. Voor Bruno Schmitz is recyclage van een PVC-zeil een technisch en economisch probleem geworden. "We slagen er niet in om een recyclagekanaal te vinden. Ofwel zijn de kosten te hoog, ofwel worden onze bedrukte zeilen geweigerd omdat ze niet aan de vereisten voldoen om gerecycleerd te kunnen worden", zegt Bruno Schmitz. In België is Tivaco actief, een bedrijf uit Tongeren dat gespecialiseerd is in de opwaardering van industrieel afval en opgebruikte goederen, en dat ook soepel PVC recycleert. Het antwoord op de vraag wat er gebeurt met de zeilen die op het einde van hun leven niet gerecycleerd worden, blijft duister. Volgens Marc Breinstein biedt de markt geen recyclage van reclamezeilen in PVC op grote schaal aan. "Om een PVC-zeil te recycleren, moet de polyestervezel van het PVC gescheiden worden in een chemisch proces dat uren duurt. Vandaag wordt een groot deel van de PVC-zeilen begraven. Als een speler op de markt van de digitale druk, ben ik het daar niet mee eens en span ik me elke dag in om onze impact als distributeur te verminderen." De digitale grootformaatdrukkers die met hun duurzaam engagement op het internet uitpakken, lijken veeleer de voorkeur aan 'upcycling' te geven. Upcycling houdt in dat de grondstof van een reclamezeil gerecupereerd wordt (veeleer dan verwerkt) zodat er allerlei nieuwe voorwerpen mee gemaakt kunnen worden, hoofdzakelijk draagtassen en accessoires. Voor dergelijke toepassingen bieden reclamezeilen aantrekkelijke eigenschappen: ze zijn stevig, soepel en waterdicht. Bedrijven die zich daarin gespecialiseerd hebben en daarmee naam gemaakt hebben, zijn Bilum (Frankrijk) en Freitag (Zwitserland). In België kondigt Axedis, het bedrijf voor maatwerk uit Limal, op zijn website aan dat het reclamezeilen opwaardeert en er hoesjes voor mondmaskers of brillen, pennenzakken of nog make-uptasjes mee maakt. Maar ook daar loopt het stroef. "We recupereren geen reclamezeilen meer. De kosten om die schoon te maken, op te slaan en te sorteren, zijn te hoog. We kunnen er niet genoeg winst mee maken om onze recyclageprojecten voort te zetten", vertelt Frédérique Borde ons, commercieel directeur van Axedis. Volgens Marc Breinstein is upcycling een van de oplossingen, maar volstaat dit niet om het materiaal op grote schaal te valoriseren. "De hoeveelheid bedrukte PVC-zeilen in Europa is gigantisch in verhouding tot wat de upcyclingbedrijven nodig hebben." Duurzaam produceren betekent ook de voorkeur geven aan druktechnologieën met een beperkte impact op het milieu. Omdat er geen oplossing bestaat om honderd procent milieuvriendelijk te drukken, moet er veeleer naar het beste compromis gezocht worden: "Bij elke investering houden we rekening met het milieuaspect, maar nooit ten koste van de kwaliteit. We kunnen bijvoorbeeld voor energiezuinigere machines opteren, of machines die minder afval veroorzaken of een groter arbeidscomfort bieden." Zo omvat het machinepark van drukkerij Schmitz printsystemen zoals de HP Latex en de EFI Vutek H5 UV LED (die zuiniger met inkt omspringt), een UV-verniseenheid, maar ook een hoogfrequente lasmachine (ergonomischer). "Het gaat om duurdere investeringen, maar het is duurzamer", zegt Bruno Schmitz. Zowel bij Schmitz als bij Publi FDM bestond de eerste stap erin om de productie met solventinkten te schrappen. Voor textieltoepassingen heeft Publi FDM voor de sublimatiedruk geopteerd, terwijl alle zelfklevende dragers met de HP Latex bedrukt worden, met inkten op basis van water. Om textiel duurzaam te bedrukken, heeft Publi FDM in de sublimatiedruk met pigmentinkten op basis van water geïnvesteerd. "Textiel dat met UV-inkten bedrukt is, kan niet gerecycleerd worden", rechtvaardigt Franky Demeyer zijn keuze. Een drukkerij die duurzaam wil zijn, moet - vooraleer ze wat dan ook produceert - oog hebben voor het aspect van ecodesign, een aanpak die erin bestaat om al bij het ontwerp en de ontwikkeling van een product rekening te houden met de milieuaspecten. Dit met de bedoeling om de negatieve milieu-impact van het product tijdens zijn hele levensloop te verminderen. Bij het ontwerp en de ontwikkeling van een product is het dus nodig om een evenwicht te vinden tussen ecologische, sociale, technische en economische vereisten. Ecodesign kan bijvoorbeeld ook inhouden dat je een manier zoekt om hetzelfde product te maken, maar met minder materiaal of met een materiaal dat minder dik en lichter is, maar toch dezelfde prestaties biedt. "Om ecodesign te kunnen invoeren, heb je trouwe klanten nodig met wie je kunt overleggen en ervaringen delen", weet Bruno Schmitz. De leveranciers en dienstverleners met wie we gesproken hebben, stellen allemaal vast dat de grootste vraag naar ecologische oplossingen uit de sector van de detailhandel komt. "Merken zoals Nike, L'Oréal en andere liggen aan de basis van de vraag, terwijl nu ook kleinere spelers in hun sporen treden. We zijn ervan overtuigd dat de vraag alleen maar groter zal worden", zegt Raf Thibaut van PantoonBenes. Om aan de vraag van de retailsector naar duurzame oplossingen tegemoet te komen, heeft Igepa een aanbod duurzame producten (bijv. 100% recycleerbaar PP) voor verschillende toepassingen samengesteld. In samenwerking met Palram, een producent van PVC-platen, heeft Igepa ook de oplossing Palight ReNu ontwikkeld, 100% gerecycleerde PVC-schuimplaten. De distributeur plant ook een recyclagedienst. Bij een klant loopt nu een proefproject om de gebruikte PVC-platen te recupereren. Die worden dan vervolgens in België tot korrels herwerkt die als grondstof dienen voor de productie van nieuwe PVC-schuimplaten in de fabriek van Palram in het Verenigd Koninkrijk. "Die gerecycleerde platen kunnen dan opnieuw bij de eindklant bedrukt worden", zegt Frederik Van Mol, sales manager Viscom bij Igepa. Als een alternatief voor PVC-schuimplaten distribueert Igepa ook de kartonnen drager Oppboga (van Zweedse makelij) voor signtoepassingen en displays. Volgens Van Mol gaat het om een paneel in FSC-karton dat tot zes maanden lang outdoortoepassingen aankan. Volgens de Zweedse fabrikant bevat het paneel een groot volume nieuwe houtvezels en kan het dunner zijn dan een plaat in PVC-schuim. Dat maakt het mogelijk om op het transportgewicht te besparen of om meer materiaal te vervoeren, aldus de fabrikant. Als zelfklevend materiaal biedt Igepa de films zonder PVC van Grafityp aan voor drukwerk, belettering, signs en de bekleding van auto's. Daarnaast heeft Igepa ook een milieuvriendelijke oplossing voor displays uitgewerkt: een roll-up in een type van karton dat samen met de resten van de banner (als die in papier vervaardigd is) volledig te recycleren is. Volgens Igepa is het karton van de roll-up, die onder de naam 'Greenboarder' op de markt gebracht wordt, afkomstig van lokale en duurzame bosbouw. Ook Antalis biedt op zijn beurt duurzamere oplossingen aan om materiaal in PVC te vervangen. "In de retailsector eisen de grote bedrijven alternatieven voor de PVC-platen. Dat maakt deel uit van hun MVO-strategie. In de sector van de visuele communicatie moet je nu almaar meer alternatieve en duurzame producten in voorraad hebben om PVC te vervangen", zegt Christoph Van den Langenbergh, Benelux sales director van Antalis. Zo biedt de distributeur een milieuvriendelijke oplossing aan in de vorm van een paneel op basis van cellulose dat na gebruik gewoon in de papiercontainer kan.