Tegen de stroom in

Zoals blijkt uit het sectorpanorama dat de FOD Economie elk jaar opstelt, is de omzet van de productiesector met 17,5 procent gestegen nadat die in 2020 als gevolg van de corona-epidemie in elkaar gestort was. Een handvol sectoren, waaronder de grafische branche, heeft echter niet van die boom kunnen profiteren. Erger nog: de omzet van de grafische sector over 2021 is er in vergelijking met die van 2020 op achteruit gegaan. De sector kan daarvoor echter wel verzachtende omstandigheden inroepen: de activiteit is pas na de zomer weer echt op gang gekomen en nooit bleven zoveel vacatures oningevuld. In 2021 telde het opleidingsfonds GRAFOC 1.100 openstaande betrekkingen, alleen al in het Vlaamse Gewest. Vorig jaar waren dat er nog 150 meer. De grafische sector is een KMO-sector zodat heel wat bedrijven een ingekorte versie van de jaarrekening indienen waarin de vermelding van de omzet facultatief is. Dat is de reden waarom ons algemeen klassement al sinds jaren de brutowinstmarge vermeldt, als er geen omzetgegevens beschikbaar zijn. Een asterisk naast het bedrag wijst erop dat het om de brutowinstmarge gaat. Om de zaken te kunnen vergelijken, vermelden we, als er over 2021 een brutowinstmarge opgegeven wordt, ook het overeenstemmende cijfer over 2020, zelfs als het bedrijf over dat jaar een omzetcijfer gepubliceerd had. Het klassement volgens dat criterium wordt zoals gewoonlijk aangevoerd door de tandem Amcor Flexibles Transpac en MCC Verstraete. Het eerste bedrijf boekte in ons land een omzet van 170 miljoen euro (op 30 juni 2022), hoofdzakelijk wegens de prijsstijging voor grondstoffen. Dat is ongetwijfeld een mooi bedrag, maar in vergelijking met de geconsolideerde omzet van de groep - 15 miljard dollar - stelt het niet zo veel voor. In de loop van het boekjaar 2021 werden de eerste investeringen gedaan voor de twee innovatiecentra die de groep plant. De groep die jaarlijks meer dan 100 miljoen dollar in onderzoek en ontwikkeling investeert, wil twee innovatiecentra bouwen, een in Gent, het andere in China. Nadat MCC Verstraete in 2021 al het Australische Herrods had overgenomen, nam het bedrijf ook zeven filialen van de Scandinavische groep Skanem over. Het moederhuis van het bedrijf uit Maldegem - MCC (Multi-Color Corporation) - maakt op zijn beurt deel uit van CD&R (Clayton, Dubilier & Rice), een investeringsfonds dat MCC aan Fort Deaborn Company koppelt om het grootste etikettenbedrijf ter wereld te vormen, met een omzet van ongeveer drie miljard euro. De eerste plaats in het klassement volgens de brutowinstmarge is Beyaert Printing met 4,3 miljoen euro. Dit bedrijf uit Waregem dat in 1882 opgericht werd, wordt nu geleid door vertegenwoordigers van de zesde generatie en heeft zich gespecialiseerd in grootformaat offset, verpakkingsdruk en digitale druk. Orbo uit Kortemark (brutowinstmarge van 4 miljoen) heeft al enige tijd de etikettendruk omgeruild voor de druk van soepele verpakkingen en maakt deel uit van de groep Asteria. Die groep kent een verbluffende groei sinds het investeringsfonds Waterland in 2018 tot het kapitaal van Accent, een etikettenproducent uit Gullegem, toegetreden is. Verschillende overnames later boekt de groep een geconsolideerde omzet van 170 miljoen euro en heeft ze een sterk internationaal karakter gekregen. In 2022 legde Asteria de hand op het Deense Green Label en het Ierse Label Craft. Het jaar voordien waren al het Spaanse Coreti Etiquetas, het Nederlandse Eticoll en het Britse CS Labels in de groep opgenomen. In ons land telt Asteria naast Accent en Orbo nog de bedrijven Vuye, Dejonghe en Digilinck. Een andere groep kent op haar beurt een krachtige, maar discrete groei. Van de Velde, dat in 1939 in Schellebelle opgericht werd, groeit volop uit tot een belangrijke speler in de sector van de vouwdozen. Het bedrijf is een onderdeel van de holding Vanrom. Die naam is gebaseerd op de eerste lettergrepen van de naam van het echtpaar van de derde generatie (Vanbelleghem-Roman) dat nu aan het hoofd staat van deze groep die een opmerkelijke groei kent. In 2021 boekte Vanrom een omzet van 174 miljoen euro, goed voor een groei van 38 procent. In 2022 komen daar de resultaten bij van de ondernemingen die tijdens het boekjaar overgenomen werden: in Nederland zijn dat onder andere de producent van koffiebekers GKB (Goedkopekoffiebekers.nl - omzet van 55 miljoen euro) en de producent van vouwmachçines Mibox, en in Italië Industria Litografica Cartotecnica (omzet van 8 miljoen euro). Ook in Tsjechië deed de familiale groep een overname. Graphius, de ster die op het einde van het vorige decennium op de voorgrond trad, lijkt een tweede adem gevonden te hebben. Nadat Graphius de Drukkerij Lowyck overgenomen had, zijn Gentse vestiging met 2000 vierkante meter uitgebreid had en zijn zichtbaarheid vergroot had met een groot verlicht logo op de toren rond het afzuigsysteem, sloot het bedrijf het jaar 2021 af met een geconsolideerde omzet van 73 miljoen euro, een groei van 26 procent. En de overname in 2022 van Park Communications opent voor de groep van de familie Geers, die hoofdzakelijk in België en Frankrijk actief was, de poorten van de Britse markt met prestigieuze klanten zoals Rolls-Royce of Christie's. In België zet het maatwerkbedrijf Mirto Print CV erkend als SO nu zijn drukactiviteiten binnen de groep Graphius voort. Bij het ter perse gaan van dit nummer maakt Graphius Group de overname bekend van Cassochrome uit Waregem, een specialist in de productie van high-end kunst-, design-, fashion- en architectuurboeken. De gecumuleerde winst van de 200 eerste bedrijven in dit klassement kent een groei van bijna 70 procent. De indrukwekkendste winststijging (+ 15,2 miljoen euro) is die van de Groupe Vlan, maar die is kunstmatig. Het nettoresultaat van het boekjaar dat we onder de loep nemen (6,5 miljoen euro) is niet echt te vergelijken met dat van 2020 toen een nettoverlies van 8,7 miljoen euro geboekt werd. Het resultaat over 2021 bevat immers meer dan 10 miljoen euro eenmalige inkomsten die vooral afkomstig zijn van meerwaarden op de verkoop van activa. Bij de winstcijfers vallen die van twee Belgische bedrijven van de groep Reynders op. Die nam in het begin van het jaar het Duitse schäfer-etiketten over, dat gespecialiseerd is in de druk van etiketten voor de farma- en cosmeticasector. In 2021 boekte Reynders een geconsolideerde omzet van 129 miljoen euro, waarvan bijna een kwart (40 miljoen) in België. Omdat de nettowinst uiteindelijk een boekhoudkundig resultaat is, publiceren we meteen ook een klassement volgens het exploitatieresultaat. Dat criterium kan als 'realistischer' beschouwd worden dan de winst omdat het de courante en normale activiteiten van een bedrijf in cijfers omzet, zonder rekening te houden met financiële of fiscale elementen. Het is overigens dat concept van de operationele exploitatiewinst dat de regering hanteert om te beoordelen of de bedrijven die in 2022 'een hoge of uitzonderlijke winst' geboekt hebben, hun medewerkers in 2023 een koopkrachtpremie mogen geven. Dit klassement verschilt in wezen echter niet zoveel van het vorige. Omdat winst en rendement via de 'Return on Equity (ROE)' met elkaar te maken hebben, hebben we in dit klassement rekening gehouden met de 200 eerste bedrijven uit de sector volgens eigen vermogen. Elke breuk geeft immers een misleidend beeld naarmate haar noemer kleiner wordt. Bij de bedrijven met een eigen vermogen van meer dan 10 miljoen euro zien we de mooiste rendementen bij Reynders Etiketten en Reynders Pharmaceutica Labels, met respectievelijk 32,46 procent en 41,73 procent. Bij de geconsolideerde cijfers vallen die percentages echter terug tot 25,2 procent wat nog altijd meer dan het dubbele is van het gemiddelde (12,79%) van de 200 bedrijven in onze lijst. Globaal genomen gaat de toegevoegde waarde van de 200 bedrijven in onze lijst er met 8,5 procent op vooruit. Zoals gewoonlijk wordt dit klassement aangevoerd door het vaste trio MCC Verstraete, Amcor Flexibles Transpac en Brady, waarbij de twee eersten de derde al ver achter zich laten. De toegevoegde waarde is de meerwaarde die het bedrijf door zijn activiteit geeft aan de goederen en diensten die van een derde afkomstig zijn. Die meerwaarde is een belangrijk concept omdat ze later verdeeld wordt over arbeidsinkomsten, kapitaalinkomsten en overheidsheffingen. Vandaar het belang van de verhouding personeelskosten/toegevoegde waarde: wanneer die verhouding sterk boven het gemiddelde uitstijgt, moet dat als een waarschuwingssignaal fungeren. In onze tabellen hebben we die verhouding twee keer berekend: een eerste keer met alleen het vaste personeel, een tweede keer met de interim-medewerkers inbegrepen. In een jaar tijd is de mate waarop op interim-arbeid een beroep gedaan wordt, met 16 procent gestegen. In absolute cijfers doet Amcor Flexibles Transpac het meest een beroep op interim-arbeid. In relatieve cijfers springt Ayano Belgium eruit: dat bedrijf besteedt 19,5 procent van zijn personeelskosten aan interim-medewerkers. Daarna komen Smurfit Kappa Drogenbos (16,45%) en Semoulin Packaging (15,81%). Ayano, dat in de Kempense grensgemeente Meer gevestigd is, bedrukt jaarlijks meer dan 85 miljoen flessen en glazen. In ons voorlaatste klassement onderzoeken we de financiële gezondheid van de bedrijven op basis van hun onafhankelijkheidsgraad. Die verkrijgen we wanneer we de eigen middelen door het balanstotaal delen. Voor de 200 bedrijven in onze tabel, ligt die verhouding op 49,77 procent tegenover 48 procent het jaar voordien. Onze laatste tabel vermeldt de investeringen in activa tijdens de loop van het boekjaar. Die tabel moet met de nodige argwaan bekeken worden omdat er altijd een zekere tijd verstrijkt tussen de aankondiging van een investering en de eerste spadesteek. Bovendien worden de soms indrukwekkende bedragen die naar voren geschoven worden, in feite over meerdere jaren gespreid of zelfs wanneer de bedrijven een zekere omvang hebben, over verschillende landen en/of vestigingen. Zo heeft Cartamundi onlangs investeringen ter waarde van 80 miljoen euro aangekondigd. 25 miljoen daarvan gaat naar de site van Turnhout waarvan de capaciteit tegen 2025 moet verdubbelen. In 2021 heeft Cartamundi in Turnhout een internationaal onderzoekscentrum geopend waarvoor machines aangekocht moesten worden. Dat verklaart deels de investeringen voor dat boekjaar, de rest van de investeringen was bestemd om de bestaande productiecapaciteit te verhogen. Op balansniveau was de grootste investeerder van het boekjaar het Leuvense Euv Rmqc waarvan het oorspronkelijke investeringsbudget van 1,6 miljoen euro in de loop van het jaar met 8 miljoen euro verhoogd werd om tegemoet te komen aan de vraag naar EUV-producten (Extreme ultraviolet lithography) die gebruikt worden om chips te produceren. Het tekort aan chips betekende een flessenhals voor heel wat industriële sectoren, onder andere de wereldwijde autosector die in 2022 zo'n 18 miljoen voertuigen minder heeft kunnen produceren.