Tijd voor een robot?

Nooit eerder waren er zoveel redenen om de productiestroom verder te automatiseren als vandaag de dag. Vooral de factor personeel zorgt voor hoofdbrekens in bedrijven die willen groeien. Geschoold en ervaren personeel is moeilijk te krijgen en nog moeilijker te behouden. Daarbij zorgt de inflatie voor stijgende loonkosten. En dan is er nog de vergrijzing die het voor een groeiend aantal werknemers steeds lastiger maakt om fysiek zware taken uit te voeren. We moeten daarom meer doen met minder medewerkers en tegelijkertijd het werk lichter maken. Ondertussen legt de markt een stevige tijdsdruk op de productie. Next Day Delivery en zelfs Same Day Delivery rukken op. De webshops bieden het steeds vaker aan en in het kielzog van de consument, gaan nu ook de bedrijven uit van steeds kortere levertijden. De kosten gaan voor de baten uit en automatiseren betekent investeren. Die investering moet zo snel mogelijk worden terugverdiend. De automatisering moet daarom op de juiste manier worden ingezet en in de productiestroom passen. Dat kan nogal wat hoofdbrekens opleveren. De machine- en softwareleveranciers denken met u mee. Bedenk dat zij vaak meer aan u verkopen dan u eigenlijk nodig heeft. Soms zit zo'n extra apparaat of programma de snelheid van uw productie zelfs in de weg. In een Nederlandse drukkerij zagen we onlangs het voorbeeld van een inline inkjet-productiestraat, waarbij een extra papierbuffer - op advies van de leverancier - naast de inkjetmachine was geplaatst. De machine bleek echter prima zonder deze buffer te kunnen, wat de snelheid ten goede kwam. De buffer staat er nu als een nutteloos obstakel te wachten op een andere bestemming. Het kan daarom verstandig zijn om van een minimale opstelling uit te gaan, met de mogelijkheid tot uitbreiding. Steeds vaker worden er modulaire oplossingen aangeboden die deze werkwijze mogelijk maken. Als de productiestroom eenmaal goed is uitgedacht, worden de zwakke schakels in de keten vaak vanzelf duidelijk. Dat zijn de plekken waar bijvoorbeeld robotarmen of andere hulpmiddelen uitkomst kunnen bieden. Maar zelfs dan blijft het aan te raden om meerdere opties te bekijken. Daar waar medewerkers herhalende handelingen verrichten, is het zaak om op te letten. In principe staat elke manuele handeling die meer dan één keer per dag wordt uitgevoerd op de nominatielijst om te automatiseren. Daarbij moeten we natuurlijk in de gaten houden welke inspanningen en investeringen er nodig zijn om die handeling te automatiseren. Soms is het simpelweg niet terug te verdienen en soms maakt automatisering de productiestroom te ingewikkeld. Bij robot- en cobotarmen kan dit tot een valkuil leiden. Science fiction-films schotelen ons graag robots voor als zelfstandig opererende, intelligente wezens. We zien hetzelfde in documentaires over de toekomst. Robots hebben daar een hoofd, een romp, armen en benen en ze staan op gelijke voet met de mens. Zelden zien we in zo'n toekomstfantasie de rol van de zwoegende programmeur die de codes moet schrijven om die talloze handelingen mogelijk te maken. Want dat is nog steeds de praktijk in het land van de robotica. Elke handeling moet worden geprogrammeerd. Uiteraard kunnen er meerdere handelingen door de zelfde robot worden ingevoerd, maar over het algemeen bepaalt het apparaat niet zelf welk programma dat hij afdraait. We lezen veel over machine learning en kunstmatige intelligentie. Maar de toepassing daarvan is nog lang niet zo uitgebreid als toekomstvoorspellers ons willen doen geloven. Dat komt het beste naar voren in het andere beeld dat we hebben van robots: in een volledig geautomatiseerde productiestraat, waar steeds dezelfde producten worden gemaakt. Het bekendste voorbeeld is de autofabriek. Robots gedijen het beste in een omgeving waar veel is gestandaardiseerd. Wanneer de achtereenvolgende opdrachten grotendeels op elkaar lijken, kan de robot lang achter elkaar dezelfde handeling uitvoeren, zonder ingrijpen van de operator. De machines kunnen dan zelfs 's nachts hun werk blijven doen, als de medewerkers al naar huis zijn. Wanneer de opdrachten echter zeer divers zijn en verschillende handelingen vereisen, is een robot een bewerkelijk ding. De drukkerij die met robots wil werken, moet dus keuzes maken. Welk type opdrachten gaan volledig geautomatiseerd door de productie en welke niet? En moeten we de laatste categorie nog wel willen uitvoeren? Vooral in de afwerking kunnen robots het verschil maken. Er moet papier worden ingevoerd en afgevoerd, vergaard en gestapeld. Vaak gaat het om relatief zware en monotone lichamelijke arbeid. Hoe meer die arbeid op een rendabele manier kan worden geautomatiseerd, hoe beter. Het eerder beschreven clichébeeld van robots is in de praktijk van de afwerking nog nauwelijks terug te vinden. Een robotarm kan bij de prepress helpen met het verplaatsen van de platen uit de CTP naar de juiste wagen. In de afwerking kan hij helpen met het stapelen van dozen, katernen of afgewerkte producten. Echter, in plaats van een 'arm', gaat het dikwijls om een groot apparaat, zoals een palletiseermachine. Deze machines zijn in allerlei vormen verkrijgbaar en kunnen veel werk uit handen nemen. Het eindresultaat is een uiterst efficiënt en razendsnel volgestapelde pallet. De producten worden bij deze machines meestal aangevoerd via een lopende band. Op een tussenstation wordt het product tijdelijk in de wacht of opzij gezet. Op die manier kunnen ongelijke stapels op de juiste manier worden verdeeld. Het levert een keurig stapel op die met de hand nauwelijks is te realiseren. Een veelgehoord argument tegen robotisering en automatisering is dat het ten koste zou gaan van werkgelegenheid. Dat is slechts ten dele waar. De meeste bedrijven zetten automatisering in voor continuering van de bedrijfsvoering of om te groeien. Automatisering zorgt er op die manier juist voor dat er niet onnodig banen verloren gaan en er komen nieuwe - andersoortige - banen bij. Automatisering kan bovendien de kwaliteit van de productie verhogen en ruimte besparen. Robots en zelfstandig opererende machines kunnen werken op plekken waar dat voor medewerkers niet mogelijk is. In sommige papierfabrieken worden robots ingezet om rollen te stapelen. De robots zijn in staat om op een veilige manier grotere rollen op kleinere te stapelen - iets wat mensen niet snel durven of kunnen. Voor alle automatisering geldt dat het pas rendabel is, als het optimaal wordt gebruikt en zoveel mogelijk wordt ingezet. Dat betekent dat alle hard- en software op de juiste manier moet worden geïmplementeerd en dat de medewerkers begrijpen hoe ze het moeten inzetten. Ze moeten bovendien het belang van de inzet van de automatisatie inzien. Dat betekent dat de functionaliteit goed moet worden gecommuniceerd en dat de medewerker de automatisering niet als bedreiging ziet voor bijvoorbeeld zijn baan, maar als een verrijking voor het productieproces. Die omstandigheden kunnen alleen gerealiseerd worden als de bedrijfsleiding achter de automatisering staat en er het belang van inziet. Het komt voor dat de directie besluit om veel geld uit te geven aan automatisatie, om er vervolgens niet meer naar om te kijken. Men laat het vervolgens aan de medewerkers over om er iets mee te doen. Misschien nog wel belangrijker dan de automatisering zelf is daarom de bewustwording. Die bewustwording ontstaat door medewerkers te betrekken in het investeringsproces en door ze te laten meedenken over de inrichting van het productieproces. Hierdoor komt waardevolle informatie naar voren en zien ook de leidinggevenden beter in welke winsten er zijn te behalen. De medewerkers op de werkvloer weten vaak immers meer van het proces dan hun leidinggevenden. Uiteindelijk zijn het mensen die automatisering mogelijk maken. Zonder medewerking van een mens is elke robot nutteloos.