De meeste offsetpersen in België werken nog met conventionele inkten, zonder een ingebouwde droogtechnologie. Dat weet Steve Debloem, Senior Sales manager Benelux bij Heidelberg, ons te vertellen. Een aantal handelsdrukkerijen heeft echter al wel de stap naar UV-/LED-offset gezet, waarbij lampen in de pers de inkt uitharden. Volgens Debloem beschikken drukkerijen waar UV-droging een plaats heeft, daarnaast vaak ook nog over een conventionele pers.
...
De meeste offsetpersen in België werken nog met conventionele inkten, zonder een ingebouwde droogtechnologie. Dat weet Steve Debloem, Senior Sales manager Benelux bij Heidelberg, ons te vertellen. Een aantal handelsdrukkerijen heeft echter al wel de stap naar UV-/LED-offset gezet, waarbij lampen in de pers de inkt uitharden. Volgens Debloem beschikken drukkerijen waar UV-droging een plaats heeft, daarnaast vaak ook nog over een conventionele pers. We onderscheiden drie types in de UV-droogtechniek: de conventionele UV-lampen met breed spectrum (met kwikdamp gevulde lampen), energiezuinige UV-lampen (met ijzer verrijkte kwikdamp) en LED-UV. Alle offsetbouwers bieden persen aan die met UV-droging compatibel zijn, maar niet alle constructeurs gebruiken dezelfde terminologie - vooral wanneer het om energiezuinige UV-lampen gaat. Heidelberg bijvoorbeeld heeft het over LE-UV (Low Energy), Komori over de procedés H-UV (High Sensivity) of H-UV L (LED), terwijl Koenig & Bauer de HR-UV-droging aanbiedt (Highly Reactive) en Manroland het LEC-UV-procedé (Low Energy Curing). Die energiezuinige droogtechnieken met UV-lampen waarin de kwikdamp met ijzer verrijkt is, zagen meer dan tien jaar geleden het licht om de nadelen van de klassieke UV-droging te elimineren: hoog energieverbruik, ozonemissies (afzuigsysteem vereist) en warmteontwikkeling. Bovendien moeten UV-lampen ook nog eens gekoeld worden. "Je hebt veel energievretende UV-lampen nodig die de hele tijd blijven branden. De LED-UV-lampen daarentegen branden alleen maar wanneer er papier passeert", legt Steve Debloem uit. Ook op het vlak van de drukkwaliteit waren er nieuwe ontwikkelingen en dit tot de LED-UV-droging op de markt kwam. Volgens gebruikers van LED-UV-systemen is er geen verschil te zien met de traditionele offsetdruk. De LE-UV-/H-UV-druk daarentegen kan iets sterker glanzen. Frederik Hollevoet, directeur van Hdruk in Ichtegem, drukt in offset met de LE-UV-technologie. Volgens hem is het drukresultaat te vergelijken met dat van een HP Indigo. IST Metz, de Franse specialist van UV-/LED-UV-oplossingen, schuift ook de glanzende drukresultaten naar voren die met zijn LE-UV-systeem mogelijk zijn. Wat al die UV-/LED-UV-droogprocedures gemeen hebben, en wat een groot voordeel is, is dat de speciale inkten door polymerisatie onder invloed van de UV-/LED-lampen uitharden. De gedrukte vellen zijn dus volledig droog wanneer ze uit de pers komen zodat ze meteen afgewerkt kunnen worden. In een drukkerij betekent dat een behoorlijke tijdwinst. Omdat de inkt onder invloed van de lampen snel uithardt, absorbeert het papier ook minder inkt. Bij niet-gestreken, niet-behandelde en zelfs gerecycleerde papiersoorten, leidt dat tot een scherper drukbeeld met diepere kleuren, ongeacht het UV-procedé. "Krachtige kleuren en drukvellen die altijd droog zijn: dat zijn de grote voordelen van de LE-UV", onderstreept Frederik Hollevoet. De versozijde kan sneller bedrukt worden, met minder verliezen. Het risico van inktoverzetting of krassen blijft beperkt zodat er uiteindelijk minder afval ontstaat. Bij UV-inkten is het ook niet meer nodig om een vernis of een beschermlak aan te brengen. Volgens Steve Debloem is UV-droging vooral interessant voor moeilijk te bedrukken papiersoorten die anders meer dan 24 uur moeten drogen. Vandaag wordt de klassieke UV-droging hoofdzakelijk in de verpakkingssector gebruikt. Dat de UV-inkten met voedingsverpakkingen compatibel zijn, is een niet-onbelangrijk voordeel. Volgens Steve Debloem worden de LE-UV- en LED-UV-inkten die Heidelberg levert, vooral in commerciële drukkerijen gebruikt en zijn ze niet geschikt voor toepassingen die inkten met een beperkte migratie vereisen. LED-UV-inkten met beperkte migratie bestaan wel, maar zijn onbetaalbaar. De UV-offset heeft onmiskenbare voordelen en de technologie heeft haar waarde bewezen. Hoe is het dan te verklaren dat de meeste drukkers nog altijd de voorkeur aan offset zonder UV-droging geven? Daar zijn verschillende redenen voor. Het eerste argument is economisch: UV-technologie vergt een grotere investering. En de UV-/LE-UV-/LED-UV-inkten zijn duurder dan de conventionele inkten. Volgens Frederik Hollevoet zijn de LE-UV-inkten drie keer duurder dan de klassieke inkten. Steve Debloem schuift ook ecologische en kwaliteitsargumenten naar voren: "In tegensteling tot inkten op basis van olie, die voor een mat drukbeeld zorgen, hebben de UV-inkten meer glans, iets wat niet altijd gewenst is. Dat probleem is met de LED-UV-inkten opgelost. Daarnaast zijn er inkopers van drukwerk die geen UV-druk wensen omdat de producten daarvan niet gerecycleerd kunnen worden." De Gentse drukkerij Cartim geeft de voorkeur aan conventionele offsetdruk boven het UV-procedé omdat het grootste deel van de bestellingen op gestreken papier gedrukt wordt. "De UV-inkten zijn duurder en er zijn nog heel wat vragen op het vlak van milieu. Bovendien kunnen we, gezien de aard van ons orderboek, de meerkosten niet recupereren. En met onze conventionele inkten kunnen we even snelle leveringstermijnen bieden", stelde Ludo Goedertier, gedelegeerd bestuurder van Cartim, al in 2019. Die stelling herhaalt hij vandaag: "In ons segment biedt de UV-technologie ons te weinig toegevoegde waarde. Wanneer we UV-inkten voor onze productie zouden gebruiken, zouden we per jaar ongeveer 600.000 euro meer voor onze inkt moeten betalen. En dat kunnen we niet terugverdienen. De enige toegevoegde waarde van de UV-technologie schuilt hem in het bedrukken van niet-gestreken papier, maar dat vertegenwoordigt bij ons maar een klein percentage. Bovendien, wanneer we opdrachten voor collega's verwerken, stellen we vast dat opdrachten met UV-inkt gewoonlijk voor vertragingen op de vouwmachines zorgen." Nu de inflatie piekt en er een energiecrisis heerst, zou je kunnen denken dat drukkers zonder UV-droging de kosten beter onder controle hebben. Volgens Steve Debloem is de prijs van traditionele inkten met ongeveer 25 procent gestegen, tegenover 30 à 35 procent voor UV-inkten. En wat het energieverbruik van de machines betreft, blijven de conventionele inkten de zuinigste oplossing. De klassieke UV-droging vergt veel energie. De LE-UV daarentegen is zuiniger, terwijl de LED-UV weer zuiniger is dan de LE-UV. Volgens Heidelberg maakt de LED-UV-technologie het mogelijk om het energieverbruik met 60 procent te verminderen in vergelijking met het LE-UV-procedé. Dat wordt verklaard door het feit dat de leds alleen tijdens de productie branden. Heidelberg zegt ook nog dat de besparing, ten opzichte van de UV-lampen en de klassieke IR/HA-drogers, tot 90 procent kan bedragen. De energiezuinige UV-druk en de LED-UV kunnen van belang zijn voor de conventionele offset wanneer daardoor op dispersievernissen en de bijhorende drogers (die ook veel energie verbruiken) bespaard kan worden. Baldwin, de producent van droogoplossingen, merkt dat de Europese rotatiedrukkers vandaag almaar sneller overschakelen van heatset-drogers op LED-UV-droogsystemen. De reden: de energiecrisis en de onzekere bevoorrading met aardgas. Volgens Roland Soubras, gedelegeerd bestuurder van drukkerij Snel in Vottem, zijn de meerkosten van de LED-UV als gevolg van de prijsstijgingen onbetekenend. "Dat is moeilijk te meten", stelt hij. "De meerkosten zitten vooral in de inkten, maar de impact op het omzetcijfer blijft beperkt. Men zegt ook dat men met LED-UV minder inkt verbruikt omdat die minder in het papier doordringt, maar daar is moeilijk een cijfer op te plakken. Ook dat aspect heeft maar weinig impact op de omzet", meent Soubras. Frederik Hollevoet van Hdruk heeft uit economische overwegingen voor LE-UV gekozen: "De LED-UV is duurder in aankoop en om rendabel te worden, zouden we in twee ploegen moeten werken. Het klopt dat de LE-UV-druk meer energie verbruikt, maar één ploeg volstaat. Een ander nadeel van LED-UV is dat het veel duurder is om de lampen te vervangen als die stuk zijn. Ik vervang mijn LE-UV-lampen elk jaar." Volgens Heidelberg kosten de LED-lampen meer dan de LE-UV-lampen, maar hebben ze een langere levensduur. Volgens de constructeur zijn de LED-lampen goed voor 25.000 productie-uren, terwijl de LE-UV-oplossing maar een werkingsduur van 2.500 uur heeft. Een ander groot voordeel van de UV-/LED-UV-offsetdruk, naast de onmiddellijke droging, is dat zo goed als alle substraten met die techniek bedruk kunnen worden, met inbegrip van synthetische of warmtegevoelige materialen. De gebruikers van UV-/LED-UV-offsetpersen wijzen vooral op het voordeel van het systeem om niet-gestreken papieren te drukken. "Omdat dispersievernis alleen op gestreken papieren werkt, bleef de droging van niet-gestreken papier een probleem", zegt Georges Chelhot, technisch-commercieel directeur bij Driffoset. Die drukkerij uit Evere beschikt over vier Speedmaster-persen van Heidelberg, waaronder een LED-UV-grootformaatpers (72 x 102) voor opdrachten uit de uitgeversbranche. "Met de LED-UV moeten we niet vrezen dat er inkt overgezet wordt en kunnen we een drukbeeld met een groter contrast verkrijgen, zelfs op niet-gestreken papier. De LED-UV maakt het ook mogelijk om dragers te bedrukken die anders alleen met zeefdruk bedrukt kunnen worden, zoals kunststof", legt hij uit. Naast de LED-UV-grootformaatpers beschikt Driffoset nog over drie andere conventionele persen met een kleiner formaat waarop uiteenlopende opdrachten verwerkt worden, van visitekaartjes tot kunstboeken. Bij Snel horen we vergelijkbare bedenkingen. Dat bedrijf werkt ook met een conventionele offsetpers en een achtkleuren LED-UV Speedmaster XL 106 van Heidelberg. Toen die pers in 2016 geïnstalleerd werd, was dat een première voor de Benelux. "In de uitgeverswereld heerst er momenteel een sterke tendens om met niet-gestreken papier te werken. Zelfs fotografen geven de voorkeur aan niet-gestreken papier boven gestreken papier. Dankzij LED-UV kunnen we een grotere dichtheid verkrijgen, doordat het fenomeen van een verminderde inktgeving op niet-gestreken papier minder vaak voorkomt. Het tweede voordeel is dat het drukwerk dat uit de machine komt, meteen afgewerkt kan worden", legt Roland Soubras uit. Op de vraag wanneer het conventionele procedé de voorkeur krijgt op LED-UV-offset, antwoordt de gedelegeerd bestuurder van Snel: "We drukken met de conventionele pers wanneer het om een complexe vraag gaat. Bijvoorbeeld speciale kleuren, zoals fluo- of Pantonekleuren. De meer gestandaardiseerde opdrachten worden op de LED-UV-pers gedrukt." Het klopt dat de UV-/LED-UV-inkten nog problemen kunnen stellen op het moment dat het drukwerk gerecycleerd wordt. Met de gebruikelijke recyclageprocedés blijft het moeilijk om de inkten en de speciale vernissen van de drager te scheiden. In 2019 is de Duitse inktproducent Siegwerk erin geslaagd om een nieuw type van UV-/LED-UV-offsetinkten te ontwikkelen die even gemakkelijk ontinkt zouden kunnen worden als de klassieke offsetinkten voor de vellendruk. De inkten hebben de ontinktingstest Ingede 11 doorstaan en die test is een referentie in de sector. Siegwerk legt uit dat de UV-/LED-UV-inkten na de uitharding een stevige laag vormen met een grote chemische en mechanische weerstand, te vergelijken met zelfklevende kunststoflagen. "Om die inktlaag van de papiervezels los te maken, moet die tijdens het recyclageproces vermalen worden tot zo klein mogelijke hydrofobe deeltjes. De meeste UV-/LED-UV-inkten van tegenwoordig vormen echter grote hydrofiele deeltjes die als kleurvlekken in het gerecycleerde papier zichtbaar zijn waardoor dat in een laag kwaliteitsniveau terechtkomt. Omdat de energiezuinige UV-droogsystemen (UV-lampen met ijzer, LED-UV), een almaar groter marktaandeel veroveren, krijgt dat probleem een nieuwe dimensie en was het nodig om op het vlak van de UV- en LED-UV-inkten nog meer vooruitgang te boeken", legt Thomas Glaser uit, verantwoordelijk voor de 'Sheetfed'-technologie bij Siegwerk. Ook Hubergroup zegt over UV-/LED-inkten voor de vellen- en rotatieoffset te beschikken die gemakkelijk ontinkt kunnen worden. Het voorbije jaar heeft de fabrikant ontinktingscertificaten verkregen voor zijn gamma UV-inkten voor offsetdruk. De UV-inkten van Hubergroup worden in de handels-, de verpakkings- en krantendruk gebruikt. Sommige inkten zijn compatibel met droogsystemen waarin met ijzer verrijkte kwiklampen ingebouwd zijn, of met LED-systemen. We kunnen besluiten dat de overstap naar UV-/LED-UV-offset een grotere startinvestering vereist, vooral wanneer men voor LED-UV opteert. Dat kan echter gecompenseerd worden door de energiebesparing en door de lange levensduur. De speciale inkten zorgen op hun beurt voor een bepaalde meerprijs. Dat neemt niet weg dat er voor die droogtechnieken belangstelling is, of men het nu over de energiezuinige UV of de LED-UV heeft. Die technieken maken het mogelijk een grote verscheidenheid aan dragers te bedrukken, met inbegrip van warmtegevoelige substraten. Bovendien versnellen ze dankzij de onmiddellijke droging de productiecycli. Heidelberg is van mening dat de LE-UV-druk het goedkope alternatief voor de LED-UV is, op het vlak van investering en exploitatiekosten. Bij de recyclage van papier dat met de UV-/LED-UV-techniek bedrukt is, stelt het ontinkten nog bepaalde problemen. Op dat vlak hopen we dat in de toekomst gemakkelijk te ontinkten UV-LED-offsetinkten gemeengoed worden. Maar tegen welke prijs?