'We staan nog maar aan de start van de transitie'

GEW, de Britse fabrikant van UV en UV LED-installaties voor smalbaan persen, was alomtegenwoordig op Labelexpo Europe, vorige maand in Brussels Expo. Er waren GEW-systemen te zien op machines bij onder andere ABG, Bobst, Gallus, Grafotronic, Lombardi, Mark Andy, Multitec, Nilpeter en Omet, samen goed voor meer dan 150 GEW-lampen. "We toonden ons volledige productassortiment, maar UV LED stond bovenaan de agenda voor de meeste van onze bezoekers", zegt Robert Rae, de managing director of sales bij GEW. Het bedrijf organiseerde op de beurs verschillende presentaties op de standen van constructeurs om de energie- en kostenbesparingen aan te tonen die gepaard gaan met vervangen van de uithardingstechnologie op een pers, van conventionele UV-systemen op basis van kwiklampen naar UV LED-technologie. "Veel bezoekers waren verrast door de energiebesparingen die werden gevalideerd en weergegeven op grote schermen tijdens elke presentatie. Er werden besparingen van meer dan 70 procent behaald bij de overstap naar LED-technologie", stelt GEW. Met het luchtgekoelde AeroLED UV-uithardingssysteem, gelanceerd in 2022, zijn er volgens GEW energiebesparingen van 75 procent mogelijk. In een recente whitepaper spreekt inktenfabrikant Flint Group over 80 procent minder energieverbruik. Flint is een van de grootste inktleveranciers ter wereld. De groep ontwikkelde de eerste inkten voor UV LED in 2014. Het UV LED-segment is een groeimarkt voor de inktgroep, goed voor een jaarlijkse groei van twintig procent. Tijdens een gezamenlijke persconferentie van GEW met All4Labels Group werd het upgradeprogramma van de internationale groep voorgesteld waarbij ongeveer 70 persen, verspreid over twaalf locaties in Europa en het Verenigd Koninkrijk, werden uitgerust met de UV LED-technologie van GEW. Het gaat om de installatie van meer dan 600 UV-lampen, tegen eind dit jaar moet de ombouw rond zijn. Ook in ons land wordt er meer en meer geïnvesteerd in energiezuinigheid. "We pleiten al verschillende jaren om kwiklampen te vervangen door UV LED-technologie", zegt Jos De Groote, de managing director van Sadechaf in Turnhout, de officiële verdeler van GEW in de Benelux. "Maar de grafische industrie in het algemeen en de labeldrukkers in het bijzonder zijn vrij conservatief. 'Waarom iets vervangen dat werkt', vraagt men zich af. Toen kwam de energiecrisis in 2022. De elektriciteitsprijs was zo hoog dat de terugverdientijd van UV LED-systemen zakte van dertig maanden in sommige gevallen naar vier maanden. Een investering die op vier maanden tijd terugverdiend wordt, daar denkt men niet lang over na", ervaart De Groote. De ingenieur is expert in UV-technologie en was eind vorig jaar een van de sprekers tijdens de online masterclass 'Energiezuinig drukken met UV LED' van VIGC. Volgens Jos De Groote was de drempel voor bedrijven om over te stappen naar de UV LED-technologie vroeger veel hoger. "Nu zetten meer en meer bedrijven door. Iedereen wil zijn energieverbruik doen dalen, ook omdat bedrijven dan minder afhankelijk zijn van de schommelingen in de energieprijzen." Een kwiklamp verbruikt gemiddeld ongeveer 150 watt per centimeter. Bij LED-technologie kom je uit op 50 watt per centimeter. Reken maar uit wat één lamp jaarlijks kost aan energie. Zeker voor producties die in twee ploegen draaien is er sprake van een snelle terugverdientijd. "Daarnaast hebben LED-lampen geen opwarmtijd en kunnen ze onmiddellijk in- en uitgeschakeld worden. Dat zorgt voor bijkomende energiebesparingen want als de pers omgesteld wordt, blijven de kwiklampen branden terwijl de LED-lampen worden gedoofd. Met LED kan je heel snel schakelen", weet Fons Put, senior innovation consultant bij VIGC. Sadechaf is voornamelijk actief met retrofitprojecten. De Nederlandse Optimum Group, met 19 productielocaties in Nederland, België, Duitsland en Denemarken, heeft ervaring met nieuwe UV LED-persen en een retrofitproject in Duitsland. Recent is de Belgische Asteria Group gestart met de ombouw van vijf persen in de Accent-vestiging in het West-Vlaamse Gullegem. "Het feit dat grote groepen kiezen voor de LED-technologie zorgt voor vertrouwen in de markt", zegt Jos De Groote. Maar ook kleine spelers kiezen voor LED. De Groote geeft het voorbeeld van LabelFresh in Oudenaarde. "Veel eigenaars vragen nu offertes aan en willen hun systemen ombouwen. Daarbij is het belangrijk dat men niet kijkt naar de leeftijd van de pers, maar naar het aantal jaren dat men die pers nog zal gebruiken", zegt Jos De Groote. Return-on-investment blijft de grote drijvende kracht voor dergelijke ombouwprojecten. De voordelen op het vlak van milieu-impact en duurzaamheid blijken minder doorslaggevend in de calculatie, maar zijn wel meegenomen. De stabiliteit van het proces is ook belangrijk. Conventionele UV-uithardingssystemen zijn onderhoudsintensief en de kwiklampen moeten regelmatig vervangen worden om de kwaliteit te behouden. Kwiklampen gaan typisch 1000 tot 2000 uren mee terwijl LED-lampen een levensduur van 50.000 uren hebben. Bij Sadechaf verwachten ze dat het gebruik van kwik sowieso op termijn zal uitgefaseerd worden. De Groote kijkt naar 2030. "Al wordt daar al lang over gesproken", geeft hij mee. Ook op het vlak van ergonomie voor de werknemers in de productie hebben kwiklampen nadelen. In de koellucht van kwiklampen zit het schadelijke ozon en dat moet afgevoerd worden. Bij de overgang van klassieke UV-lampen (kwik) naar de energiezuinige LED-technologie gaat het niet alleen om de lampen. Ook de inkten moeten aangepast zijn. UV-inkten bevatten foto-initiatoren die reageren op UV en zo de polymerisatie van de inkt starten. "De foto-initiatoren in kwikdrogende inkten zijn afgestemd op het brede spectrum van de kwiklampen, terwijl LED met een golflengte van 395 nanometer werkt. De inkt moet goed afgestemd zijn op die specifieke golflengte", duidt Fons Put. "Dat betekent dat inktfabrikanten hun inkten moeten aanpassen en dat heeft gevolgen voor de hechting op bepaalde substraten, voor de oppervlaktedroging, enzovoort.", legt Jos De Groote uit. "De vrijheid van de inktontwikkelaars is voor UV LED-drogende inkten veel kleiner. Drukkerijen willen ook niet met verschillende inktsoorten - kwikdrogende en LED-drogende inkten - werken om vergissingen te vermijden. Vandaar dat veel inktfabrikanten 'dual cure'-inkten hebben ontwikkeld die met beide technieken kunnen uitgehard worden." In de whitepaper van Flint Group worden de 'EkoCure'-inkten beschreven die met beide technologieën kunnen uitgehard worden. Op die manier kunnen de kwiklampen stap per stap vervangen worden door LED-technologie. Een uitdaging voor de inktfabrikanten is de ontwikkeling van inkten die goed deinkable zijn. Cruciaal voor een kwalitatief recyclageproces. Ook in dit domein zijn de laatste jaren belangrijke stappen gezet en inktproducenten pakken uit met hun ontinkingsscore, beoordeeld door INGEDE, de International Association of the Deinking Industry. Volgens De Groote is de transitie naar UV LED-technologie nu nog maar begonnen. Met dank aan de energieschok van 2022. "We zullen enkele jaren zoet zijn met al die persen om te bouwen", zegt hij. Sadechaf, gevestigd op de Open Manufacturing Campus in Turnhout, heeft twaalf mensen in dienst, vijf medewerkers werken op de UV-uithardingssystemen. De ombouw van kwiklampen naar LED duurt ongeveer een werkdag per pers. De koeling kan in de meeste gevallen blijven staan. De voeding veranderen is niet zo complex. Bij Sadechaf ervaren ze dat de UV-technologie belangrijk is voor drukkerijen. "De technologie stelt ze in staat om aan hoge snelheden (200 à 250 m/min, nvdr.) te produceren en de inkt onmiddellijk te drogen. We zien nog verbeterpotentieel bij de lakken omdat die niet optimaal drogen met UV LED. Het gaat om een fysicochemisch probleem waar nog iets op gevonden moet worden", stelt Jos De Groote. Vandaar dat veel labelpersen uitgerust worden met LED behalve de laatste lamp. Op het einde van het drukproces wordt vaak een vernis aangebracht die beter uitgehard wordt met een kwiklamp. "Het is een complexe business waar alle elementen op elkaar inhaken. Er moet een perfecte samenwerking zijn tussen de drukkers, de lampenfabrikanten en de inktproducenten. Iedereen moet zijn rol spelen en elk detail moet kloppen", getuigt De Groote. De ondernemer pleit voor samenwerking in de keten. "Want alleen krijg je dat niet opgelost. VIGC is een organisatie die al die partijen kan samenbrengen, als innovatiecentrum spelen zij daar een belangrijke rol in."