Plastic verpakkingen kampen met een serieus imagoprobleem. De vernietigende plastic-soep in zeeën en oceanen groeit aan en is vrijwel onmogelijk te verwijderen. Pogingen om dit toch te doen lopen tot nu toe op niets uit. Het inzamelen van plastic voor hergebruik gaat weliswaar steeds beter, maar in de EU gaat het om slechts 40 procent. België doet het net iets beter dan dit gemiddelde en staat op de elfde plaats van EU-landen als het gaat om het recycleren van plastic.
...
Plastic verpakkingen kampen met een serieus imagoprobleem. De vernietigende plastic-soep in zeeën en oceanen groeit aan en is vrijwel onmogelijk te verwijderen. Pogingen om dit toch te doen lopen tot nu toe op niets uit. Het inzamelen van plastic voor hergebruik gaat weliswaar steeds beter, maar in de EU gaat het om slechts 40 procent. België doet het net iets beter dan dit gemiddelde en staat op de elfde plaats van EU-landen als het gaat om het recycleren van plastic. Er is veel kritiek op de manier waarop plastic gerecycleerd - of liever gezegd niet gerecycleerd - wordt. Wordt al het ingezamelde plastic daadwerkelijk gebruikt voor nieuwe producten? Allereerst zijn niet alle plasticsoorten geschikt voor hergebruik. Zo'n 30 procent verdwijnt na het sorteren alsnog bij het restafval. Wat overblijft wordt verwerkt tot een soort snippers en daarna tot korrels (recyclaat) die als grondstof dienen voor nieuwe producten. Helaas zijn de producenten van plastic producten niet dol op recyclaat. Ze vinden de kwaliteit inferieur en bovendien zijn "verse" korrels veel goedkoper. De prijs van olie - een grondstof voor plastic - is als gevolg van de coronacrisis gedaald en er is in de afgelopen jaren voor miljarden geïnvesteerd in plasticproductie, onder meer door de petrochemiereus Ineos in Antwerpen. De markt wordt overspoeld door nieuw, goedkoop plastic, en grondstoffen uit recyclage blijven op enorme terreinen in opslag liggen. Nederlandse journalisten van het dagblad NRC ontdekten dat al het opgeslagen en ongebruikte ingezamelde plastic in hun land gewoon meetelt als gerecycleerd materiaal. Wanneer plastic, ondanks alle obstakels, dan toch is ingezameld, gesorteerd, verwerkt tot plastic korrels én vervoerd naar een producent voor verdere verwerking, zijn de toepassingen schaars. Recyclaat wordt onder meer gebruikt voor kunststof verkeerspaaltjes en bij hoge uitzondering in verpakkingen. Er wordt hard gewerkt aan innovatieve toepassingen, maar op grote schaal worden die nog maar weinig gebruikt. Op plastic producten staat soms vermeld dat het materiaal geschikt is voor hergebruik, maar er staat zelden op dat het is vervaardigd van gerecycleerd plastic. Als grondstof voor hergebruik blijft plastic problematisch - consumenten weten vaak niet welke soorten wel of niet geschikt zijn voor hergebruik, en het komt nog steeds in grote hoeveelheden in het milieu terecht. Per saldo blijft het plasticprobleem groeien en daarom is de beste oplossing: minder plastic produceren. De EU wil dan ook tegen het eind van het decennium helemaal af van plastics voor eenmalig gebruik. Daarmee lopen we niet voorop. India en China doen single use plastics in de ban met het streven om er binnen vijf jaar helemaal vanaf te zijn. Consumenten willen ook graag van het plastic af (zie kader over fashion-shoppers). De coronacrisis heeft het milieubewustzijn versterkt en wetenschappers zien zeker een link tussen de pandemie en de afbraak van het milieu. Goed nieuws voor drukkers die gespecialiseerd zijn in papier en karton, zou je zeggen. Waar grafische producten in het recente verleden door milieuorganisaties werden verguisd, is het enthousiasme over papier en karton als verpakkingsmateriaal juist groot. Papier en karton zijn uitstekend geschikt voor hergebruik - tot wel zeven keer- en het inzamelen gaat fantastisch. Ongeveer driekwart van alle papier en karton wordt hergebruikt. Daar komt nog bij dat het materiaal een duurzame uitstraling heeft én ook heel luxueus kan zijn. Producenten kunnen dus meer voor hun producten vragen. Papieren en kartonnen verpakkingen zijn dan ook populair bij marketeers. Merkeigenaren zijn daarbij wel veel meer geïnteresseerd in de toename van herbruikbare materialen dan in het terugbrengen van verpakkingsmaterialen, zo blijkt uit een onderzoek van het Finse McKinsey. In het retailsegment belooft 86 procent meer herbruikbare materialen in te zetten, terwijl 62 procent belooft om het materiaalgebruik te verminderen. Het gedrag van de consument verandert sterk en de markt past zich aan. In het schap in de supermarkt, maar ook bij andere retailers verschijnen almaar meer merken en productsoorten. Verpakkingen en producten worden in rap tempo vernieuwd. Dit betekent dat er in korte tijd en in lagere volumes wordt geproduceerd. Dat is vaak lastig voor traditionele flexo-drukkers, maar voor offsetdrukkers is het business-as-usual. Zijn offsetdrukkers in staat om de handschoen op te pakken? Dat er veel vraag was naar verpakkingen van geneesmiddelen sinds de start van de pandemie ligt voor de hand. Maar als ergens tijdens de coronacrisis de producten de deur uitvliegen, is het wel de supermarkt. Vooral de vraag naar voedselproducten nam enorm toe en dus ook naar voedselverpakkingen. Voor wie op zoek is naar nieuwe markten is het verleidelijk om daar op in te spelen. Daarbij moet de drukker wel een paar hordes nemen. Ondanks de razendsnelle ontwikkelingen in de verpakkingswereld zijn papier en karton vaak nog niet de ideale vervangers van plastic. Er moeten rekening gehouden worden met voedselveiligheid en houdbaarheid; het probleem van voedselverspilling is namelijk nog groter dan het milieuvraagstuk. Vaak zijn er barrières in de verpakking nodig om het product te beschermen. Inkt en schadelijke stoffen in het productieproces mogen niet via het karton in het voedsel terechtkomen. Kunststof barrières en laminaten maken op hun beurt recyclage van karton lastig en daarom is de zoektocht naar alternatieven in volle gang. Het is een van de onderzoeksonderwerpen van het project Roadmap voedingsverpakking van de toekomst van Flanders Food . Met brainstormsessies en het aan elkaar koppelen van bedrijven willen de projectleiders een visie en strategie ontwikkelen, met 2030 - het jaar waarin alle voedselverpakkingen circulair moeten zijn - als horizon. Innovatie wordt de komende jaren de belangrijkste drijfveer voor de verpakkingsmarkt, want ook buiten de voedingsmiddelenindustrie gaan de ontwikkelingen snel. De toch al sterke groei van online bestellingen nam in 2020 een vlucht, mede als gevolg van de winkelsluiting tijdens de lockdown. Tot nu toe werd er in inefficiënte verzenddozen vooral lucht vervoerd. Die dozen droegen ook nog eens weinig bij aan de uitstraling van het merk. De vraag naar nieuwe oplossingen die het vervoer efficiënter en het merk aantrekkelijker moeten maken, groeit de komende jaren. Het verkennen van nieuwe markten is vaak een even groot als risicovol avontuur. Vergeleken bij de commerciële drukkerij is de verpakkingsmarkt een ingewikkelde wereld, met veel belangen, partijen en zeer uiteenlopende activiteiten. Het is de kunst om tussen die verschillende activiteiten de juiste niche te vinden. Dat betekent veel onderzoek, maar er liggen wel degelijk kansen voor offsetdrukkerijen, omdat ze vanuit een andere invalshoek naar de productie kijken. Zoveel is zeker, van de ondernemer wordt in 2021 flexibiliteit en efficiëntie verwacht. Laat dat nu net de specialiteit zijn van de commerciële drukker.