Sector investeert in automatisering en robotisering

Het jaar 2023 was opnieuw een krimpjaar voor de grafische industrie. Het aantal werknemers (exclusief dagbladdrukkerijen) daalde met 4,76 procent naar 7691. Daarmee zakt de tewerkstelling van arbeiders en bedienden in de grafische sector voor het eerst onder de 8000. Ook het aantal werkgevers (exclusief dagbladdrukkerijen) zit nog steeds in dalende lijn. In 2023 telde de grafische sector nog 614 werkgevers, waarvan 445 drukkerijen, 142 prepress-bedrijven en 27 afwerkingsbedrijven. In 2013 telde de sector nog meer dan duizend werkgevers. Febelgra wijst als verklaring naar de stopzettingen van (kleinere) bedrijven, enkele faillissementen, maar vooral de verdere consolidatie binnen de sector. "Ik heb geen glazen bol, maar ik denk dat die dalende trend zich nog zal doorzetten", stelt Marc Vandenbroucke, de general manager van Febelgra. "We schatten dat het aantal drukkerijen in de komende jaren nog met 20 procent zal dalen. Vooral bij de kleinere drukkerijen zijn er heel wat stopzettingen." De drukkerijen stellen 6283 mensen tewerk (-3,84%), prepress-bedrijven zijn goed voor 1188 arbeidsplaatsen (-7,69%) en bij afwerkingsbedrijven zijn 220 mensen tewerkgesteld (-13,38%). "De sector verloor hiermee 384 arbeidsplaatsen, wat toch beduidend meer is dan in 2022 waarin maar 89 arbeidsplaatsen sneuvelden", duidt Febelgra. "In 2021 was het verlies aan arbeidsplaatsen echter groter, er verdwenen er toen 433. "Als we de tewerkstellingscijfers per gewest analyseren dan valt op dat Vlaanderen de grootste klappen incasseert, er sneuvelen 305 banen (nog 6097 werknemers). In Wallonië daalt de tewerkstelling met 85 eenheden naar 1268 werknemers en in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is er voor het eerst sinds 2018 weer een kleine stijging van de tewerkstelling met 6 eenheden naar 326 werknemers. Het aantal zelfstandigen in de Belgische grafische sector neemt wel toe. Tussen 2021 en 2023 stijgen de zelfstandigen in hoofdberoep met 6,8 procent naar 3868. Bij de zelfstandigen in bijberoep is er sprake van een stijging van 9,13 procent naar 2425. Ook het aantal zelfstandigen met een activiteit na het pensioen stijgt met 5 procent naar 883. Samen goed voor 7176 zelfstandigen die in de sector actief zijn. Febelgra vermoedt dat het vooral om grafisch ontwerpers, webdesigners en beletteraars gaat. De sectoromzet (inclusief dagbladdrukkerijen) daalde in 2023 met 4,94 procent naar 2,256 miljard euro. "Hierdoor vallen we quasi helemaal terug tot op het niveau van 2020, wat geen goed nieuws is", weet Marc Vandenbroucke. Opvallend is dat de omzet van de dagbladdrukkerijen voor het derde jaar op rij steeg. Van 34,6 miljoen in 2021 naar 40,9 miljoen vorig jaar. "De daling van de globale omzet ligt volledig in lijn met wat we in de tewerkstellingscijfers zien", stelt Vandenbroucke vast. Hij ziet drie structurele oorzaken: "De stijging van de grondstoffenprijzen, de hoge energiekosten - in België hebben we voor industriële productiebedrijven de hoogste energieprijzen van Europa - en de automatische loonindexeringen." Goed nieuws is wel dat de investeringen van de grafische bedrijven voor het derde jaar op rij gestegen zijn. Van 80,6 miljoen euro in 2020 naar 99 miljoen vorig jaar. "Verdere automatisering en robotisering zijn meer dan ooit het antwoord op de hogere grondstoffenkosten en loonindexeringen. Dergelijke investeringen zijn noodzakelijk om onze concurrentiekracht te vrijwaren", zegt Marc Vandenbroucke. Die tanende concurrentiekracht cijfert meteen door in de dalende exportcijfers over het jaar 2023. De export daalde met 3,77 procent naar 709,5 miljoen euro. Ook de import deelde in de klappen met een krimp van 7 procent naar 688,5 miljoen euro. Dit resulteert dan weer wel in een positieve handelsbalans van 21 miljoen euro. Volgens Febelgra spelen hier verschillende factoren zoals de looninflatie, de afkoelende economie en onze hogere energieprijzen in vergelijking met onze handelspartners. Onze buurlanden blijven de landen naar waar wij het meeste exporteren. Nederland, Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk zijn samen goed voor 71 procent van onze export. Aan importzijde valt China op als vierde importland na Frankrijk, Nederland en Duitsland. "We hebben meer dan ooit nood aan een overheidsbeleid dat het ondernemerschap ondersteunt", stelt Vandenbroucke. "Straks krijgen we nieuwe beleidsmakers die hopelijk de toegevoegde waarde van onze sector erkennen." În haar verkiezingsmemorandum schoof de federatie drie prioriteiten voor de grafische sector naar voren: (1) grafische opleidingen terug naar het TSO-niveau in Vlaanderen, (2) meer overheidssteun voor grafische bedrijven om te voldoen aan de Europese Green Deal en (3) behoud van het huidige opt-out systeem voor ongeadresseerd drukwerk en een herziening van de milieutaksen op de bedeling van dit soort drukwerk. Daarnaast zijn er meer algemene aandachtspunten op het vlak van arbeidsmarkt, concurrentievermogen, administratieve vereenvoudiging en een level playing field voor de sector in eigen land, in Europa en met derde landen zoals China. Wordt vervolgd.